Gruzja przeciwko Rosji (II)

Wyrok w sprawie dotyczącej konfliktu zbrojnego między Gruzją i Rosją w sierpniu 2008 r. i jego skutków – wyrok ETPC (Wielka Izba) z 21.01.2021 r. w sprawie Gruzja przeciwko Rosji (II) (skarga nr 38263/08):

11 głosami do 6: wydarzenia, które miały miejsce w aktywnej fazie działań wojennych (8-12 sierpnia 2008) nie podlegał jurysdykcji Federacji Rosyjskiej w rozumieniu art. 1 Konwencji;

16 głosami do 1, że zdarzenia, które miały miejsce po zaprzestaniu działań wojennych (po porozumienie o zawieszeniu broni z dnia 12 sierpnia 2008 r.) podlegały jurysdykcji Federacji Rosyjskiej;

16 głosami do 1, że istniała praktyka administracyjna niezgodna z art. 2, 3 i 8 Konwencji oraz art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji;

jednogłośnie, że gruzińscy cywile zatrzymani przez siły południowoosetyjskie w Cchinwali w latach

około 10 i 27 sierpnia 2008 r. podlegało jurysdykcji Federacji Rosyjskiej dla celów określonych w art. 1;

jednogłośnie, że miała miejsce praktyka administracyjna sprzeczna z art. 3 w odniesieniu do warunków osadzenia około 160 gruzińskich cywilów a poniżające działania spowodowały ich cierpienia, co musiało być uznane za nieludzkie i poniżające traktowanie;

Jednogłośnie, że istniała praktyka administracyjna niezgodna z art. 5 w zakresie arbitralnego aresztowania gruzińskich cywilów w sierpniu 2008 r.;

Jednogłośnie, że gruzińscy jeńcy wojenni przetrzymywani w Cchinwali od 8 do 17 sierpnia 2008 r. przez siły południowoosetyjskie znaleźli się pod jurysdykcją Federacji Rosyjskiej dla celów art. 1;

16 głosami do 1, że miała miejsce praktyka administracyjna sprzeczna z art. 3 w odniesieniu do

aktów tortur, których ofiarami padli gruzińscy jeńcy wojenni;

16 głosami do 1, że Gruzini, którym uniemożliwiono powrót do Osetii i Abchazji znaleźli się pod jurysdykcją Federacji Rosyjskiej;

16 głosami do 1, że istniała praktyka administracyjna sprzeczna z art. 2 Protokołu nr 4 w zakresie niezdolności obywateli Gruzji do powrotu do swoich domów;

Jednogłośnie: brak naruszenia art. 2 Protokołu nr 1;

Jednogłośnie, że Federacja Rosyjska miała obowiązek proceduralny wynikający z art. 2 Konwencji w celu przeprowadzenia odpowiedniego i skutecznego śledztwa nie tylko w sprawie wydarzeń, które miały miejsce po zaprzestaniu działań wojennych (w następstwie porozumienia o zawieszeniu broni z dnia 12 sierpnia 2008 r.), ale także w zakresie wydarzeń, które miały miejsce podczas aktywnej fazy działań wojennych (8–12 sierpnia 2008 r.);

16 głosami do 1, że nastąpiło naruszenie art. 2 w aspekcie proceduralnym;

jednogłośnie, że nie było potrzeby odrębnego rozpatrywania skargi skarżącego Rządu na mocy art. 13 w związku z innymi artykułami;

16 głosami do 1, że pozwane państwo nie wypełniło swoich zobowiązań wynikających z art. 38; oraz

Jednogłośnie, że kwestia zastosowania art. 41 Konwencji nie była jeszcze gotowa do decyzji i dlatego powinna być w całości zastrzeżona.

Sprawa dotyczyła zarzutów rządu Gruzji o praktyki administracyjne ze strony Federacji Rosyjskiej pociągające za sobą różne naruszenia Konwencji w związku z konfliktem zbrojnym między Gruzją a Federacją Rosyjską w sierpniu 2008 roku. Trybunał uznał, że należy dokonać rozróżnienia między operacjami wojskowymi przeprowadzonymi podczas aktywnej fazy działań wojennych (od 8 do 12 sierpnia 2008 r.) i innymi wydarzeniami, które miały miejsce po zakończeniu aktywnej fazy działań wojennych - czyli po zawarciu porozumienia o zawieszeniu broni z 12 sierpnia 2008 r. Trybunał uwzględnił uwagi i liczne inne dokumenty przedstawione przez strony, a także odniósł się do raportów międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych. Dodatkowo, przesłuchał łącznie 33 świadków. Trybunał po rozpoznaniu sprawy stwierdził, że zdarzenia zaistniałe podczas fazy działań wojennych (8–12 sierpnia 2008 r.) nie znajdowały się pod jurysdykcją Federacji Rosyjskiej w rozumieniu art. 1 Konwencji i uznał tę część skargi za niedopuszczalną. Stwierdził jednak, że Federacja Rosyjska sprawowała „skuteczną kontrolę” nad Osetią Południową, Abchazją i „strefą buforową” w okresie od 12 sierpnia do 10 października 2008 r., do daty oficjalnego wycofania wojsk rosyjskich. Po tym okresie silna obecność rosyjska oraz zależność władz Osetii Południowej i Abchazji od Federacji Rosyjskiej sprawiły, że istniała „skuteczna kontrola” nad Osetią Południową i Abchazją. Trybunał doszedł zatem do wniosku, że wydarzenia, które miały miejsce po ustaniu działań wojennych - czyli po zawarciu porozumienia o zawieszeniu broni z dnia 12 sierpnia 2008 r. - podlegały jurysdykcji Federacji Rosyjskiej zgodnie z celami art. 1 Konwencji (obowiązek przestrzegania praw człowieka).