Naruszenie prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego osoby
pozbawionej wolności od 2007 r. bez podstawy prawnej z uwagi na zaburzenie
psychiczne – wyrok ETPC z 28.11.2017 r. w sprawie N. przeciwko Rumunii
(skarga nr 59152/08); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 5 ust. 1 (prawo do
wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji; naruszenie Artykułu 5 ust. 4 (prawo
odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności
pozbawienia wolności) Konwencji.
Sąd uznał w szczególności, że co
najmniej od 11 września 2007 r. (data pierwszego badania legalności pozbawienia
wolności) nie istniała podstawa prawna ani uzasadnienie pozbawienia wolności
N., ponieważ sądy krajowe nie ustaliły, że stanowił on zagrożenie, jak wymagało
tego prawo krajowe. Trybunał stwierdził również, że nieprzerwane pozbawienie
wolności N. po 29 sierpnia 2016 r., kiedy to rumuński sąd rejonowy wydał wyrok,
w którym podkreślił potrzebę zakończenia jego pobytu w szpitalu
psychiatrycznym, było arbitralne, ponieważ N. faktycznie pozostawał dalej w
szpitalu w czasie podejmowania środków odpowiadających jego potrzebom. W
międzyczasie, w dniu 21 lutego 2007 r., sąd rejonowy nakazał jego zwolnienie w warunkach
odpowiadających jego potrzebom, ale wysiłki podejmowane w tym kierunku były
dalekie od oczekiwanych. Powyższa sytuacja odzwierciedlała aktualne warunki w
Rumunii. Dodatkowo, Trybunał ustalił, że postępowanie dotyczące sądowej
kontroli nieprzerwanego pozbawienia wolności N. po 11 września 2007 r. nie było
zabezpieczone odpowiednimi gwarancjami. Po pierwsze, przerwy czasowe, w których
sądy oceniały potrzebę przedłużenia pozbawienia wolności nie spełniały wymogu
sprawności postępowania. Po drugie, N. nie korzystał ze skutecznej pomocy
prawnej w czasie postępowania w sprawie jego odwołania: był reprezentowany
przez różnych prawników w różnych stadiach postępowania i nie miał możliwości skontaktowania
się z nimi przed posiedzeniami.
Zgodnie z Artykułem 46 (moc
wiążąca i wykonywanie wyroków) Trybunał stwierdził, po pierwsze, że władze
powinny wykonać niezwłocznie wyrok sądu rejonowego z 21 lutego 2017 r.
nakazujący zwolnienie N. w warunkach odpowiadających jego potrzebom. Po drugie,
zaniedbania stwierdzone w sprawie skarżącego najprawdopodobniej mogą stanowić
podstawę do innych uzasadnionych skarg. Zaleca się więc, by Rumunia rozważyła
środki generalne mające na celu zapewnienie aby pozbawienie jednostek wolności
w szpitalach psychiatrycznych było zgodne z prawem oraz aby jednostki
pozbawione wolności w tych instytucjach były uprawnione do wszczęcia
postępowania zabezpieczonego odpowiednimi gwarancjami, a przede wszystkim
otrzymania bez zwłoki orzeczenia sądu o legalności ich pozbawienia wolności.