Reczkowicz przeciwko Polsce

 

Nowo utworzona izba polskiego Sądu Najwyższego naruszyła Konwencję – wyrok ETPC z 22.7.2021 r. w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce (skarga nr 43447/19); jednogłośnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skarg wniesionych przez adwokatki, że ​​Izba Dyscyplinarna polskiego Sądu Najwyższego, która orzekała w sprawie jej dotyczącej, nie była „sądem ustanowionym ustawą” oraz brakowało jej bezstronności i niezawisłości. Zarzuciła w szczególności, że Izba Dyscyplinarna, jedna z dwóch nowo utworzonych izb Sądu Najwyższego, składała się z sędziów powołanych przez Prezydenta RP z rekomendacji KRS, organu, którego zadanie jest w Polsce stanie na straży niezawisłości sądów i sędziów, a który stał się przedmiotem kontrowersji od czasu wejścia w życie nowej ustawy przewidującej, że jego członkowie nie będą wybierani przez sędziów a przez Sejm. Sprawa jest jedną z 38 skarg przeciwko Polsce, wniesionych w latach 2018-2021, dotyczących różnych aspektów reorganizacji polskiego sądownictwa zainicjowanej w 2017 r.

Prawo – art. 6 § 1: Zadaniem Trybunału w niniejszej sprawie była ocena okoliczności istotnych dla procesu powoływania sędziów do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego po wejściu w życie ustawy z 2017 r. o Sądzie Najwyższym ustanawiającej tę Izbę , a nie brać pod uwagę zasadności reorganizacji polskiego sądownictwa jako całości.

(a) Zastosowanie – nie było podstaw do odejścia od ugruntowanej zasady, że postępowanie dyscyplinarne, w którym stawką było prawo do dalszego wykonywania zawodu, powodowało „spory” (spory) dotyczące praw obywatelskich. Zasada ta została również zastosowana do postępowań prowadzonych przed różnymi zawodowymi organami dyscyplinarnymi, w tym sędziami. Artykuł 6 § 1 stosuje się zatem w ramach jego części cywilnej. Postępowanie dyscyplinarne nie obejmowało jednak ustalenia zarzutu karnego.

(b) Meritum sprawy – Trybunał zbadał, czy rozpoznanie sprawy skarżącego przez Izbę Dyscyplinarną doprowadziło do naruszenia prawa skarżącego do „sądu ustanowionego ustawą”, w świetle trzystopniowego testu sformułowanego w wyroku Guðmundur Andri Ástráðsson przeciwko Islandii [GC] oraz ogólne zasady w nim określone.

(i) Czy doszło do oczywistego naruszenia prawa krajowego – Trybunał stanął przed dwoma zasadniczo przeciwstawnymi poglądami polskich sądów najwyższych w tej kwestii. Jego zadaniem było zbadanie, czy te sądy w swoich orzeczeniach zachowały wymaganą równowagę między różnymi interesami, które wchodzą w grę, oraz czy wykonując to zadanie i dochodząc do swoich wniosków, należycie uwzględniły i przestrzegały standardów Konwencji wymagane od „sądu ustanowionego ustawą”. Ponadto ustawa zmieniająca z 2017 r., będąca nieodłączną częścią ustawodawstwa dotyczącego reorganizacji polskiego sądownictwa, musiała być postrzegana w kontekście skoordynowanych zmian prawa krajowego dokonanych w tym celu oraz z uwzględnieniem faktu, że zmiany te i ich wpływ na polski system sądowniczy zwrócił uwagę i wzbudził zaniepokojenie wielu organizacji i organów międzynarodowych oraz stał się przedmiotem kilku postępowań przed TSUE.

Sąd Najwyższy w wyroku z 5 grudnia 2019 r. i uchwale z 23 stycznia 2020 r. stwierdził kilka rażących naruszeń prawa krajowego. Wyjaśnił, z obszernym uzasadnieniem, swoje wnioski, do których doszedł po dogłębnej analizie i starannej ocenie właściwego prawa krajowego z perspektywy podstawowych standardów Konwencji i prawa UE, a także zgodnie z wytycznymi i orzecznictwem TSUE: prawo. Przeprowadził dogłębną ocenę wszystkich elementów istotnych dla „niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą” w świetle konstytucyjnych zasad funkcjonowania KRS, w tym zasady rozdziału i równowagi władzy ustawodawczej i wykonawczej. i władzy sądowniczej oraz zasadę niezawisłości sądownictwa.

Tak jednak nie było w przypadku Trybunału Konstytucyjnego w wyrokach z 20 czerwca 2017 r. i 20 kwietnia 2020 r.

Biorąc pod uwagę widoczny brak kompleksowej, wyważonej i obiektywnej analizy okoliczności przed Trybunałem w kategoriach Konwencji, ocenę Trybunału Konstytucyjnego należy uznać za arbitralną i jako taka nie może mieć żadnego znaczenia we wnioskach Trybunału co do tego, czy doszło do oczywistego naruszenie, obiektywnie i autentycznie identyfikowalne jako takie, prawa krajowego związanego z procedurą powoływania sędziów do Izby Dyscyplinarnej. Ponadto wyrok ten należało rozpatrywać w powiązaniu z ogólnym kontekstem, w jakim Trybunał Konstytucyjny działał od końca 2015 r. i jego działaniami zmierzającymi do podważenia ustalenia uchwały Sądu Najwyższego co do oczywistego naruszenia prawa krajowego i międzynarodowego ze względu na wadliwa procedura powoływania sędziów z udziałem KRS. Działania te rozpoczęły się od bezprecedensowego postanowienia tymczasowego z dnia 28 stycznia 2020 r. Tego rodzaju ingerencja w organ sądowy, mająca na celu ubezwłasnowolnienie go w wykonywaniu jego funkcji orzekającej w zakresie stosowania i interpretacji Konwencji oraz innych traktatów międzynarodowych, musiała być scharakteryzowany jako afront dla praworządności i niezawisłości sądownictwa. Ostateczne orzeczenie Sądu Konstytucyjnego w tej sprawie z 21 kwietnia 2020 r. utrwaliło ten stan rzeczy.

Mając na uwadze powyższe, a w szczególności przekonujące i mocne argumenty Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 5 grudnia 2019 r. i uchwale z dnia 23 stycznia 2020 r. oraz jego konkluzjach co do niezgodności z prawem trybu powoływania sędziego do Izby Dyscyplinarnej – Trybunał uznał, że ustalono, iż doszło do oczywistego naruszenia prawa krajowego.

(ii) Czy naruszenia prawa krajowego dotyczyły fundamentalnej zasady procedury powoływania sędziów podważyły ​​samą istotę prawa do „sądu ustanowionego ustawą” – w odniesieniu do stopnia niezawisłości KRS i czy doszło do ingerencji władzy ustawodawczej i wykonawczej w proces powoływania, Trybunał odniósł się w pierwszej kolejności do różnych – w istocie jednomyślnych – opinii organizacji i organów międzynarodowych, zgodnie z którymi zmiany w procedurze wyboru sędziów członków KRS wprowadziły na mocy ustawy zmieniającej z 2017 r. spowodowało, że KRS przestała być niezależna lub nie była w stanie wypełniać swojego konstytucyjnego obowiązku ochrony niezależności sądów i sędziów. W tym kontekście uwzględniła również okoliczności, w jakich ukonstytuowała się nowa KRS, w szczególności: pozorny bojkot wyborów przez środowisko prawnicze w związku z niewielką liczbą kandydatów; sześciu z piętnastu mianowanych sędziów zostało w ciągu ostatnich sześciu miesięcy mianowanych przez Ministra Sprawiedliwości prezesem lub wiceprezesem sądów; większość członków obecnej KRS była powiązana z partią rządzącą lub przez nią rekomendowana; większość kandydatów do wyborów została zgłoszona przez władzę wykonawczą; oraz niemożność sprawdzenia, czy kandydaci posiadali wymaganą liczbę podpisów ze względu na początkowe nieujawnienie list indosacyjnych przez władze wykonawcze. W związku z tym ostatnim zdaniem Trybunału sytuacja, w której opinii publicznej nie udzielono oficjalnych wyjaśnień, czy spełniony został formalny wymóg uzyskania wystarczającego poparcia dla kandydatów do KRS, może budzić wątpliwości co do legalności procesu wyboru jej członków. Co więcej, brak kontroli nad tym, kto poparł kandydatów, może budzić podejrzenia co do kwalifikacji jego członków oraz ich bezpośrednich lub pośrednich powiązań z władzą wykonawczą. Zgodnie z informacjami obecnie dostępnymi w domenie publicznej, KRS została wybrana przy poparciu wąskiej grupy sędziów silnie związanych z władzą wykonawczą i jak wskazał Sąd Najwyższy, pojawiły się również wątpliwości, czy wszyscy wybrani członkowie KRS spełniła wymóg prawny poparcia przez dwudziestu pięciu sędziów czynnych zawodowo.

Mając na uwadze powyższe, Trybunał uznał, że na mocy ustawy zmieniającej z 2017 r., która pozbawiła sędziów prawa do powoływania i wyboru sędziów KRS – prawa przyznanego mu dotychczasowym ustawodawstwem i uznanego przez standardy międzynarodowe – władza ustawodawcza i wykonawcza wywarła decydujący wpływ na skład KRS. Ustawa praktycznie usunęła nie tylko dotychczasowy system przedstawicielski, ale także gwarancje niezawisłości sądownictwa w tym zakresie, umożliwiające władzy wykonawczej i ustawodawczej ingerencję bezpośrednio lub pośrednio w procedurę powoływania sędziów, z której możliwości te organy skorzystały – o czym świadczą chociażby okoliczności towarzyszące zatwierdzeniu kandydatów na sędziów do KRS. Jednocześnie, na mocy ustawy o Sądzie Najwyższym z 2017 r., pozbawienie Pierwszej Prezes Sądu Najwyższego uprawnień do ogłaszania wolnych stanowisk w tym sądzie na korzyść Prezydenta RP dodatkowo osłabiło zaangażowanie sądownictwa w proces powoływania sędziów, w szczególności powołania do Sądu Najwyższego.

Oceniając wszystkie powyższe okoliczności jako całość, Trybunał stwierdził, że naruszenie prawa krajowego nieodłącznie naruszyło kwestionowaną procedurę powoływania, ponieważ w konsekwencji tego naruszenia zalecenie kandydatów na powołanie sędziego do Izby Dyscyplinarnej – warunek sine qua non powołania przez Prezydenta RP – została powierzona KRS, organowi, który nie miał wystarczających gwarancji niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Procedura powoływania sędziów, która, tak jak w niniejszej sprawie, ujawniała nadmierny wpływ władzy ustawodawczej i wykonawczej na powoływanie sędziów, była per se niezgodna z art. 6 ust. proces i podważanie legitymacji sądu złożonego z tak powołanych sędziów.

Tym samym naruszenia procedury powoływania sędziów do Izby Dyscyplinarnej były tak poważne, że naruszały samą istotę prawa do „sądu ustanowionego ustawą”.

(iii) Czy zarzuty dotyczące prawa do „sądu ustanowionego ustawą” zostały skutecznie zbadane przez sądy krajowe i czy zapewniono środki odwoławcze – W prawie polskim nie istniała procedura, w ramach której skarżący mógłby zakwestionować rzekome uchybienia procedury powoływanie sędziów Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. W konsekwencji nie zapewniono żadnych środków zaradczych.

Ogólnie: Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego, która rozpoznawała sprawę skarżącego, nie była „sądem ustanowionym ustawą”.

MD. i A.D. przeciwko Francji

 

Pozbawienie wolności matki i jej małego dziecka w administracyjnym areszcie śledczym w Mesnil-Amelot nr. 2 na 11 dni: wielokrotne naruszenia Konwencji – wyrok ETPC z 22.7.2021 r. w sprawie M.D. i A.D. przeciwko Francji (skarga nr 57035/18); większością:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji;

Naruszenie art. 5 ust. 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego);

Naruszenie art. 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności).

Sprawa dotyczyła aresztu administracyjnego matki i jej czteromiesięcznej córki w areszcie administracyjnym w Mesnil-Amelot nr. 2 oczekujących na przeniesienie do Włoch, kraju odpowiedzialnego za rozpatrzenie ich wniosku o azyl.

Ze względu na bardzo młody wiek dziecka warunki przyjmowania w Mesnil-Amelot no. 2 i długość aresztu (11 dni), Trybunał stwierdził, że właściwe władze poddały dziecko i jej matkę traktowaniu przekraczającemu poziom surowości wymagany dla zastosowania Artykułu 3 Konwencji. Trybunał stwierdził również naruszenie art. 5 ust. 1 i 4 Konwencji.

Zasadniczo zadaniem Trybunału nie było zastępowanie własną oceną oceny władz krajowych. Jednakże, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, Trybunał uznał, że zgromadzone dowody były wystarczające, aby stwierdzić, że władze krajowe nie przeprowadziły właściwego badania, zgodnie z wymogami prawa obowiązującego obecnie we Francji, w celu upewnienia się, że początkowe aresztowanie administracyjne matki w towarzystwie jej córeczki, a następnie jego przedłużenie były środkami ostatecznymi, których nie można było zastąpić mniej restrykcyjną alternatywą. Trybunał zauważył, że ani sędzia ds. wolności i aresztu w Meaux tribunal de grande instance, ani sędzia delegowany przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w Paryżu nie uwzględnili wystarczająco, podczas pełnienia swojej funkcji kontroli sądowej, małoletniego statusu drugiego skarżącego w ocenie zgodności z prawem wstępnego aresztowania administracyjnego i postanowieniu o jego przedłużeniu o 28 dni, okres, który upłynął po 11 dniach od wskazania przez Trybunał środka tymczasowego. Zadaniem sądów krajowych było przeprowadzenie skutecznej kontroli legalności pierwszego i dalszego pozbawienia wolności dziecka, przy jednoczesnym rozważeniu, czy można zastosować mniej restrykcyjną alternatywę, taką jak nakaz przymusowego stawiania się, środek, któremu skarżący już wcześniej zostali poddani. Nieletni skarżący nie miał zatem prawa do kontroli sądowej obejmującej wszystkie warunki wymagane, aby areszt administracyjny był zgodny z prawem dla celów Artykułu 5 ust. 1 Konwencji.

Gumenyuk i Inni przeciwko Ukrainie

 

Reforma na Ukrainie poważnie podważyła niezależność sądownictwa – wyrok ETPC z 22.7.2021 r. w sprawie Gumenyuk i Inni przeciwko Ukrainie (skarga nr 11423/19); jednogłośnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo dostępu do sądu) Konwencji

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego).

Sprawa dotyczyła sędziów byłego Sądu Najwyższego Ukrainy, którym z powodu reformy sądownictwa i zmian legislacyjnych, które miały miejsce w 2016 roku, uniemożliwiono sprawowanie funkcji bez formalnego odwołania. Sąd Najwyższy Ukrainy został zlikwidowany i powstał nowy powołany w grudniu 2017 r., w którym stanowiska sędziowskie obsadzano w trybie konkursowym. Mimo że Sąd Konstytucyjny Ukrainy uznał, że skarżący powinni mieć możliwość kontynuowania pracy jako sędziowie nowego Sądu Najwyższego, nie uzyskali na to pozwolenia. Zarzucili, że zostali usunięci z pełnionych funkcji z naruszeniem gwarancji zawodu sędziego oraz sprzecznie z Konwencją. Trybunał uznał, że prawo dostępu do sądu jest podstawowym prawem proceduralnym służącym ochronie sędziów a skarżący zasadniczo powinni móc wystąpić do sądu ze swoimi zarzutami. Ponadto Trybunał uznał, że uniemożliwienie wykonywania funkcji sędziów Sądu Najwyższego od grudnia 2017 r., pomimo korzystnego dla nich orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, znacząco wpłynęło na ich życie prywatne i stanowiło ingerencję w ich prawo do poszanowania życia prywatnego. Ta ingerencja nie była zgodna z prawem w rozumieniu Konwencji, ponieważ była sprzeczna z zasadą nieusuwalności sędziów, która była fundamentalna dla niezawisłości sędziowskiej i zaufania publicznego do sądownictwa.

Polgar przeciwko Rumunii

 

W następstwie wyroku pilotażowego z 2017 r. Trybunał dokonał przeglądu warunków przetrzymywania w rumuńskich więzieniach oraz skuteczności krajowych środków odwoławczych – wyrok ETPC z 20.7.2021 r. w sprawie Polgar przeciwko Rumunii (skarga nr  39412/19)

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji z uwagi na warunki osadzenia pana Polgara w Zakładzie Karnym w Deva (od 27 lutego 2014 r. do 29 kwietnia 2015 r. oraz od 14 do 25 maja 2015 r.);

Naruszenie art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w zw. z art. 3 Konwencji.

Sprawa dotyczyła warunków przetrzymywania w rumuńskich więzieniach oraz skuteczności krajowych środków odwoławczych, w szczególności środka cywilnego w przypadku powództwa cywilnego. W 2017 r. Trybunał wydał wyrok pilotażowy Rezmiveș i inni przeciwko Rumunii, w którym stwierdził problem strukturalny. W dzisiejszym wyroku podsumował rozwój sytuacji. Obecnie przed Trybunałem toczy się około 5000 podobnych spraw.

Trybunał zauważył, że orzecznictwo krajowe znacznie się rozwinęło w ciągu ostatnich kilku lat, w szczególności od czasu wyroku w sprawie Rezmives i Inni. Stwierdził, że powództwo cywilne na podstawie art. 1349 kodeksu cywilnego, zgodnie z konsekwentną wykładnią sądów krajowych, stanowiło od 13 stycznia 2021 r. skuteczny środek odwoławczy dla osób, które uważały, że zostały poddane nieodpowiednim warunkom pozbawienia wolności, oraz którzy nie byli już, w momencie wniesienia skargi, przetrzymywani w warunkach rzekomo sprzecznych z Konwencją. Ten wniosek dotyczył również osób skarżących się na nieodpowiednie warunki transportu. Jednakże w sprawie pana Polgara ostateczna decyzja sądu krajowego została wydana w dniu 13 lutego 2019 r., czyli na długo przed datą, którą Trybunał przyjął jako punkt wyjścia, od którego przedmiotowy krajowy środek odwoławczy mógł zostać uznany za skuteczny.

Zgodnie z Artykułem 46 (moc obowiązująca i wykonanie wyroków) Konwencji, Trybunał z zadowoleniem przyjął kroki podjęte przez władze krajowe od czasu wydania wyroku pilotażowego w celu zmniejszenia przepełnienia więzień. W odniesieniu do środka zapobiegawczego zauważył jednak, że tendencja spadkowa w przeludnieniu więzień ustała w czerwcu 2020 r. i że liczby ponownie rosły przez sześć miesięcy. W rezultacie Trybunał nie był w stanie dojść do innego wniosku niż w wyroku pilotażowym w sprawie Rezmiveş i inni. W związku z tym wezwał państwo rumuńskie do zapewnienia kontynuacji reform mających na celu zmniejszenie przepełnienia więzień oraz do utrzymania populacji więziennej na rozsądnym poziomie. W odniesieniu do środka kompensacyjnego, powtórzył swoje ustalenia powyżej dotyczące skuteczności tego środka od 13 stycznia 2021 r.

Akgün przeciwko Turcji

 

Tymczasowe aresztowanie skarżącego podejrzanego o przynależność do organizacji FETÖ/PDY w związku z korzystaniem przez niego z komunikatora ByLock: naruszenie Konwencji – wyrok ETPC z 20.7.2021 r. w sprawie Akgün przeciwko Turcji (skarga nr 19699/18); 6 głosami do 1:

Naruszenie art. 5 ust. 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji;

Naruszenie art. 5 ust. 3 ( prawo bycia sądzonym w rozsądnym terminie albo zwolnienia na czas postępowania)

Naruszenie art. 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności) Konwencji.

Sprawa dotyczyła umieszczenia skarżącego w areszcie śledczym pod zarzutem przynależności do organizacji określanej przez władze tureckie jako „FETÖ/PDY” („Organizacja Terrorystyczna Gülenist / równoległa struktura państwa”).

Trybunał uznał, że nakazując tymczasowe aresztowanie skarżącego w dniu 17 października 2016 r., dziewiąty sąd pokoju w Ankarze nie posiadał wystarczających informacji na temat charakteru ByLock, aby stwierdzić, że ta aplikacja do przesyłania wiadomości była wykorzystywana wyłącznie przez członków organizacji FETÖ/PDY na potrzeby komunikacji wewnętrznej. Wobec braku innych dowodów lub informacji przedmiotowy dokument, stwierdzający jedynie, że skarżący był użytkownikiem ByLock, sam w sobie nie mógł wskazywać, że istniały uzasadnione podejrzenia, które mogłyby usatysfakcjonować obiektywnego obserwatora, że ​​rzeczywiście używał ByLock w sposób, który mógłby stanowić domniemane przestępstwa. Trybunał stwierdził, że rząd nie był w stanie wykazać, że w dniu, w którym skarżący został tymczasowo aresztowany, dowody, którymi dysponował sąd dziewiątego pokoju, spełniały standardy „uzasadnionego podejrzenia” wymagane na mocy art. 5 Konwencji, aby przekonać obiektywnego obserwatora, że ​​skarżący mógł popełnić przestępstwa, za które został aresztowany. Trybunał uznał, że doszło do naruszenia Artykułu 5 ust. 1 Konwencji z powodu braku uzasadnionego podejrzenia, w czasie tymczasowego aresztowania skarżącego, że popełnił on przestępstwo.

Trybunał stwierdził, że doszło również do naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji w związku z brakiem podania wystarczających powodów tymczasowego aresztowania skarżącego.

Wreszcie, Trybunał uznał, że ani skarżący, ani jego adwokat nie mieli wystarczającej wiedzy na temat istoty tego materiału dowodowego, dostępnego wyłącznie dla prokuratury, co miało kluczowe znaczenie dla zakwestionowania przedmiotowego aresztowania przed I Sądem Pokoju w Ankarze, gdy orzekł w przedmiocie sprzeciwu wobec spornego środka. Wynika z tego, że doszło również do naruszenia Artykułu 5 ust. 4 Konwencji.

Polat przeciwko Austrii

 

Sekcja zwłok dziecka wbrew woli matki doprowadziła do naruszeń – wyrok ETPC z 20.7.2021 r. w sprawie Polat przeciwko Austrii (skarga nr 12886/16); jednogłośnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) i art. 9 (prawo do wolności myśli, sumienia i religii) Konwencji w stosunku do sekcji zwłok dziecka skarżącej przeprowadzonego wbrew jej woli i wbrew jej religijnym przekonaniom

Naruszenie art. 8 w zakresie nieujawnienia przez władzę informacji skarżącej o wyniku sekcji zwłok jej syna.

Sprawa dotyczyła sekcji zwłok syna skarżącej przeprowadzonej wbrew jej woli. Trybunał stwierdził w szczególności, że władzom austriackim nie udało się wyważyć potrzeb nauki i ochrony zdrowia publicznego z prawami skarżącej do przeprowadzenia sekcji zwłok wbrew jej woli i przekonaniom religijnym oraz zbadania tej kwestii w dalszej części postępowania sądowego. Stwierdził również, że nieujawnienie skarżącej informacji dotyczących zakresu badania, biorąc pod uwagę jej szczególne okoliczności, stanowiło naruszenie jej praw.

D przeciwko Bułgarii

 

Wydalenie tureckiego dziennikarza do Turcji bez rozpatrzenia jego wniosku o azyl i ryzyka złego traktowania stanowi naruszenie Konwencji – wyrok ETPC z 20.7.2021 r. w sprawie D przeciwko Bułgarii (skarga nr 29447/17); jednogłośnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania)

Naruszenie art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła aresztowania na granicy bułgarsko-rumuńskiej tureckiego dziennikarza, który twierdził, że ucieka przed ryzykiem prześladowań politycznych we własnym kraju i jego natychmiastowego wydalenia do Turcji. Wydarzenia miały miejsce trzy miesiące po próbie zamachu stanu w Turcji w 2016 roku. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, że władze bułgarskie odmówiły wszczęcia postępowania azylowego i odesłały go do Turcji, narażając w ten sposób na realne ryzyko złego traktowania. Trybunał stwierdził w szczególności, że pomimo tego, że skarżący wyraził obawy, iż może spotkać się z złym traktowaniem w przypadku powrotu do Turcji, władze bułgarskie nie rozpatrzyły jego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.

Loquifer przeciwko Belgii

 

Brak skutecznego środka odwoławczego, za pomocą którego można zaskarżyć decyzję Krajowej Rady Sądownictwa zawieszającą jednego z jej członków – wyrok ETPC z 20.7.2021 r. w sprawie Loquifer przeciwko Belgii (skargi nr 79089/13, 13085/14 i 54534/14); 6 głosami do 1:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo dostępu do sądu) Konwencji.

Sprawa dotyczyła byłej sędzi, która została powołana do Krajowej Rady Sądownictwa („KRS”) w 2012 roku. KRS zawiesił ją w obowiązkach w tym organie na okres od maja 2013 roku do marca 2015 roku z powodu grożącego jej postępowania karnego. Po jej uniewinnieniu w 2015 r. KRS uznał, że kryteria jej przywrócenia do pracy zostały spełnione. W postępowaniu przed Trybunałem pani Loquifer twierdziła, że nie miała żadnego środka odwoławczego, za pomocą którego mogłaby zakwestionować decyzje KRS zawieszające jej wykonywanie wszystkich obowiązków.

Trybunał stwierdził w szczególności, że rząd nie wykazał istnienia żadnego środka odwoławczego umożliwiającego pani Loquifer doprowadzenie do rozpatrzenia przez sądy postanowienia zawieszającego ją w wykonywaniu obowiązków w KRS i uzyskania uchylenia lub wstrzymania wykonania tego postanowienia. Skarżąca została w ten sposób pozbawiona prawa dostępu do sądu w celu zakwestionowania środka zawieszającego ją w obowiązkach.

Ali Rıza przeciwko Szwajcarii

 

Szwajcaria nie naruszyła Konwencji w sporze przed Sportowym Sądem Arbitrażowym pomiędzy piłkarzem a tureckim klubem Trabzonspor – wyrok ETPC z 13.7.2021 r. w sprawie Ali Rıza przeciwko Szwajcarii (skarga nr 74989/11); jednogłośnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo dostępu do sądu) Konwencji.

Sprawa dotyczyła sporu między zawodowym piłkarzem a jego byłym klubem ligi tureckiej Trabzonsporem. Pan Ali Rıza skarżył się, że Turecki Związek Piłki Nożnej nakazał mu zapłacić odszkodowanie za opuszczenie klubu bez wypowiedzenia przed wygaśnięciem jego kontraktu. Zwrócił się do Sportowego Sądu Arbitrażowego (CAS) z siedzibą w Lozannie, który orzekł, że nie jest właściwy do rozpoznania sprawy. Decyzja ta została podtrzymana przez Federalny Sąd Najwyższy.

Trybunał stwierdził, że CAS przedstawił przekonujące wyjaśnienie, w szczegółowej i uzasadnionej decyzji, dlaczego nie był w stanie zająć się sporem, a w szczególności, dlaczego spór nie miał elementu międzynarodowego. W związku z tym pan Ali Rıza zwrócił się do sądu, który nie był właściwy do rozpatrzenia jego skarg. Wyrok Federalnego Sądu Najwyższego również zawierał uzasadnienie, odnosząc się do wszystkich zarzutów apelacji podniesionych przez pana Ali Rızę. Orzeczenia obu sądów nie były ani arbitralne, ani ewidentnie nierozsądne. Trybunał uznał, w świetle powyższych rozważań, niezwykle wątły związek pomiędzy sporem pana Ali Rızy a Szwajcarią oraz specyfiką postępowania przed CAS i Federalnym Sądem Najwyższym, że ograniczenie prawa dostępu do sądu miało nie była nieproporcjonalna do zamierzonego celu, a mianowicie prawidłowego wymierzania sprawiedliwości i skuteczności orzeczeń sądów krajowych. Sąd uznał za niedopuszczalne zarzuty dotyczące nieprzeprowadzenia rozprawy i zarzucanego nieprzestrzegania zasady równości broni, uznając je za oczywiście bezzasadne.

Todorov i Inni przeciwko Bułgarii

Przepadek rzekomego mienia pochodzącego z przestępstwa na podstawie ustawy o dochodach z przestępstwa – wyrok ETPC z 13.7.2021 r. w sprawie Todorov i Inni przeciwko Bułgarii (skargi nr 50705/11, 11340/12, 26221/12, 71694/12, 44845/15, 17238/16 i 63214/16); jednogłośnie:

Naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 (ochrona własności) Konwencji w odniesieniu do 4 skarg (nr 50705/11, 11340/12, 26221/12, 71694/12);

Brak naruszenia art. 1 Protokołu Nr 1 w odniesieniu do 3 skarg (nr 44845/15, 17238/16, 63214/16).

Sprawa dotyczyła zajęcia mienia należącego do skarżących uważanych za dochody z przestępstwa. Trybunał stwierdził w szczególności, że sądy krajowe w trzech sprawach dokładnie zbadały kwestie i wyważyły prawa skarżących z interesem publicznym. Jednakże w sprawach, w których stwierdził naruszenie, Trybunał orzekł, że sądy krajowe nie ustaliły związku między przepadkiem mienia a działalnością przestępczą lub między wartością mienia a różnicą między stwierdzonymi dochodami a wydatkami. Orzeczenie przepadku było zatem nieproporcjonalne.

Do Trybunału trafiło około 40 podobnych skarg.

Fedotova i Inni przeciwko Rosji

 

Rosja nie uzasadniła braku możliwości formalnego uznania związku par jednopłciowych – wyrok ETPC z 13.7.2021 r. w sprawie Fedotova i Inni przeciwko Rosji (skargi nr 40792/10, 30538/14 i 43439/14); jednogłośnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła odmowy zarejestrowania małżeństwa skarżących będących parami tej samej płci. Trybunał uznał, że Rosja miała obowiązek zapewnienia poszanowania życia prywatnego i rodzinnego skarżących poprzez zapewnienie ram prawnych pozwalających im na uznanie i ochronę ich związków na mocy prawa krajowego. Brak możliwości formalnego uznania związku par jednopłciowych stworzył konflikt między rzeczywistością społeczną skarżących a prawem. Trybunał odrzucił argument Rządu, że interesy społeczności jako całości mogą uzasadniać brak możliwości sformalizowania związku przez pary tej samej płci. Stwierdził, że odmawiając dostępu do formalnego uznania ich statusu parom osób tej samej płci, władze rosyjskie wykroczyły poza przysługującą im swobodę (margines uznania). Trybunał stwierdził, że wybór najbardziej odpowiedniej formy rejestracji związków osób tej samej płci pozostaje w gestii pozwanego państwa.

Shahzad przeciwko Węgrom

 

Naruszenia w przyspieszonym wydaleniu obywatela Pakistanu wjeżdżającego na Węgry z Serbii – wyrok ETPC z 8.7.2021 r. w sprawie Shahzad przeciwko Węgrom (skarga nr 12625/17); jednogłośnie:

Naruszenie art. 4 Protokołu nr 4 (zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców) Konwencji;

Naruszenie art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w zw. z art. 4 Protokołu Nr 4 do Konwencji.

Sprawa dotyczyła wjazdu skarżącego z Serbii na Węgry w grupie innych osób i późniejszego wydalenia przez policję w trybie przyspieszonym. Trybunał stwierdził w szczególności, że skarżący podlegał „zbiorowemu” wydaleniu, ponieważ jego indywidualna sytuacja nie została ustalona przez władze, które dodatkowo nie zapewniły rzeczywistych i skutecznych sposobów wjazdu na Węgry, a wydalenie nie było wynikiem jego zachowania. Ponadto stwierdził, że skarżący nie miał do dyspozycji odpowiedniego środka prawnego.

Tkhelidze przeciwko Gruzji

 

Policja systematycznie nie zapobiegała przemocy ze względu na płeć – wyrok ETPC z 8.7.2021 r. w sprawie Tkhelidze przeciwko Gruzji (skarga nr 33056/17); jednogłośnie:

Naruszenie art. 2 (prawo do życia / skuteczne śledztwo) w zw. z art. 14 (zakaz dyskryminacji) Konwencji.

Sprawa dotyczyła braku ochrony przez władze gruzińskie córki skarżącej przed przemocą domową oraz nie przeprowadzenia skutecznego śledztwa w tej sprawie. Trybunał uznał, że policja musiała być świadoma, że córka skarżącego znalazła się w niebezpieczeństwie. Pomimo różnych środków ochronnych, które mogli zastosować, nie udało im się zapobiec przemocy ze względu na płeć wobec niej, która doprowadziła do jej śmierci. Trybunał uznał, że bezczynność policji można uznać za systemową porażkę. Zaistniała pilna potrzeba przeprowadzenia konstruktywnego dochodzenia w sprawie możliwości a tymczasem dyskryminacja i uprzedzenia ze względu na płeć były przyczyną braku działania policji.

Gruba i Inni przeciwko Rosji

 

Różnica w prawie do urlopu rodzicielskiego polegała na dyskryminacji ze względu na płeć – wyrok ETPC z 6.7.2021 r. w sprawie Gruba i Inni przeciwko Rosji (skargi nr 66180/09, 30771/11, 50089/11 i 22165/12); jednogłośnie:

Naruszenie art. 14 (zakaz dyskryminacji) w zw. z art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji w odniesieniu do wszystkich 4 skarg;

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji w odniesieniu do skargi nr 22165/12 (pan Morozov).

Sprawa dotyczyła różnicy w prawie do urlopu rodzicielskiego między policjantami a policjantkami. Trybunał stwierdził, że różnica w traktowaniu policjantów i policjantek w zakresie prawa do urlopu rodzicielskiego nie była uzasadniona. Władze nie zrównoważyły uzasadnionego celu, jakim była skuteczność operacyjna policji oraz praw skarżących do niedyskryminacji ze względu na płeć. Trybunał stwierdził, że ta różnica w traktowaniu była równoznaczna z dyskryminacją ze względu na płeć.

A.M. i Inni przeciwko Rosji

 

Wyraźne naruszenia związane z odbieraniem praw do kontaktu z rodzicami przechodzącymi zmianę płci – wyrok ETPC z 6.7.2021 r. w sprawie A.M. i Inni przeciwko Rosji (skarga nr 47220/19); jednogłośnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego I rodzinnego) Konwencji oraz

Naruszenie art. 14 (zakaz dyskryminacji) w zw. z art. 8 Konwencji.

Sprawa dotyczyła decyzji sądu o zniesieniu praw A.M. do kontaktu z jej dziećmi, ponieważ przechodziła w tym czasie zmianę płci. Trybunał stwierdził w szczególności, że nie było dowodów na jakąkolwiek potencjalną szkodę dla dzieci w okresie przejściowym oraz że sądy krajowe nie zbadały szczególnych okoliczności rodziny. Ponadto stwierdził, że decyzja została wyraźnie oparta na tożsamości płciowej skarżącej, a zatem była stronnicza.

Association BURESTOP 55 i Inni przeciwko Francji

 

Stowarzyszenia ochrony środowiska sprzeciwiały się planowanemu składowisku odpadów promieniotwórczych na terenie Bure: nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do sądu, ale brak naruszenia prawa dostępu do informacji – wyrok ETPC z 1.7.2021 r. w sprawie Association BURESTOP 55 i Inni przeciwko Francji (skargi nr 56176/18, 56189/18, 56232/18, 56236/18, 56241/18, 56247/18); większością:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo dostępu do sądu) Konwencji w stosunku do Stowarzyszenia MIRABEL-LNE;

Brak naruszenia art. 10 (prawo dostępu do informacji) w zakresie stowarzyszeń Burestop 55, ASODEDRA, Fédération Réseau Sortir du Nucléaire, Les Habitants vigilants du Canton de Gondrecourt oraz kolektywu CEDRA 52.

Sprawa dotyczyła stowarzyszeń ochrony środowiska, które sprzeciwiły się planowanemu przemysłowemu magazynowi geologicznemu, znanemu jako Cigéoon the Bure, wzdłuż granic departamentów Moza, Haute-Marne i Vosges, w regionie administracyjnym Grand Est. Centrum zostało zaprojektowane do składowania w głębokich składowiskach geologicznych odpadów promieniotwórczych wysokoaktywnych i długożyciowych. Stowarzyszenia te pozwały Narodową Agencję Gospodarki Odpadami Promieniotwórczymi (ANDRA), domagając się odszkodowania za szkody spowodowane nieudzieleniem obowiązkowej informacji publicznej na podstawie art. L. 542-12 7° Kodeksu ochrony środowiska. Ich działania zostały odrzucone, jedno z powodu braku locus standi stowarzyszenia, a pięć innych co do meritum.

W odniesieniu do prawa dostępu stowarzyszenia MIRABLE-LNE do sądu, Trybunał zauważył przede wszystkim, że Sąd Apelacyjny w Wersalu, który uznał jego skargę za niedopuszczalną, nie wziął pod uwagę faktu, że stowarzyszenie zostało oficjalnie zatwierdzone na podstawie art. L 141-1 Kodeksu Ochrony Środowiska. Zatwierdzenie co do zasady przyznawało mu legitymację procesową. Trybunał zauważył następnie, że Sąd Apelacyjny w Wersalu uznał, że statutowym celem skarżącego stowarzyszenia wyraźnie nie było zapobieganie zagrożeniom dla środowiska i zdrowia stwarzanym przez przemysł jądrowy oraz jego odpowiednie działania i projekty rozwojowe, ani informowanie opinii publicznej o niebezpieczeństwach zakopywania substancji radioaktywnych: jego statut został sformułowany w sposób znacznie bardziej ogólny, jako że stowarzyszenie ma na celu ochronę środowiska. Podkreślając w szczególności, że ochrona przed zagrożeniami jądrowymi stanowiła wyraźnie integralną część ochrony środowiska, Trybunał orzekł, że wniosek, do którego doszedł Sąd Apelacyjny w Wersalu i został podtrzymany przez Sąd Kasacyjny, który nałożył nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do sądu był pod tym względem ewidentnie nierozsądny. Stwierdził w związku z tym naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji.