Makuchyan i Minasyan p. Azerbejdżanowi i Węgrom

Azerbejdżan naruszył Konwencję wypuszczając ekstradowanego oficera, który zamordował ormiańskiego żołnierza w czasie treningu na Węgrzech – wyrok ETPC z 26.5.2020 r. w sprawie Makuchyan i Minasyan p. Azerbejdżanowi i Węgrom (skarga nr 17247/13)

Sprawa dotyczyła ułaskawienia skazanego zabójcy i jego wypuszczenia po ekstradycji z Węgier do Azerbejdżanu w celu odbycia reszty jego kary. R.S., oficer wojskowy z Azerbejdżanu zabił ormiańskiego żołnierza i usiłował zabić kolejnego w czasie kursu na Węgrzech w 2004 r. Sprawa dotyczy również bardziej ogólnie bohaterskiego powitania R.S. w Azerbejdżanie po jego powrocie.

6 głosami do 1: brak naruszenia aspektu materialnego art. 2 (prawo do życia) Konwencji.

Jednomyślnie: naruszenie aspektu proceduralnego art. 2 Konwencji przez Azerbejdżan;

6 głosami do 1: brak naruszenia aspektu proceduralnego art. 2 Konwencji przez Węgry;

6 głosami do 1: naruszenie przez Azerbejdżan art. 14 (zakaz dyskryminacji) w zw. z art. 2 oraz

Jednomyślnie: ani azerski, ani węgierski rząd nie naruszyły art. 38 (obowiązek przeprowadzenia wszelkich niezbędnych ułatwień do jego skutecznego rozstrzygnięcia sprawy).

Trybunał stwierdził, że mimo że Azerbejdżan jasno poparł czyny R.S. nie tylko poprzez wypuszczenie go ale również przez promowanie go, wypłacenie mu zaległości w wynagrodzeniu i zapewnienie mu mieszkania po powrocie, to nie mógł zostać uznany odpowiedzialnym zgodnie z surowymi standardami prawa międzynarodowego, które wymagają od państwa „uznania” takich czynów „jako własnych”. Dodatkowo, te czyny były podjęte na skutek prywatnej decyzji i były w sposób oczywisty naruszające i dalekie od oficjalnego statusu żołnierza, że Trybunał nie mógł dostrzec jak dowództwo mogło przewidzieć je lub jak Azerbejdżan mógł być za nie odpowiedzialny z uwagi na to, że R.S. był funkcjonariuszem publicznym. Mimo to, Trybunał stwierdził, że nie było uzasadnienia dla zaniechania azerskich władz wykonania kary R.S. i zagwarantowania mu bezkarności za poważną zbrodnię z nienawiści. Ponadto, skarżący zapewnili wystarczający materiał dowodowy by wykazać, że ułaskawienie R.S. i inne środki na jego korzyść były motywowane etnicznie – chodziło o oświadczenia wysokich rangą polityków wyrażających poparcie dla jego zachowania a w szczególności fakt, że był wymierzony przeciwko ormiańskim żołnierzom jak i specjalnie dedykowana R.S. zakładka na stronie prezydenta Azerbejdżanu.

Mándli i Inni p. Węgrom

Zawieszenie akredytacji parlamentarnej dla dziennikarzy naruszyło ich prawo do wolności wyrażania opinii – wyrok ETPC z 26.5.2020 r. w sprawie Mándli i Inni p. Węgrom (skarga nr 63164/16); jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wyrażania opinii) Konwencji.

Sprawa dotyczyła zawieszenia akredytacji parlamentarnej skarżących jako dziennikarzy.

Trybunał uznał, że skarżący, dziennikarze pracujący w różnych środkach masowego przekazu, raportowali na tematy dotyczące interesu publicznego – domniemanych nielegalnych płatności związanych z bankiem narodowym. Ich akredytacja do pracy w parlamencie została zawieszona po tym jak próbowali przeprowadzić wywiad z deputowanymi poza wyznaczonymi miejscami do tego typu wywiadów. Przyznając prawo deputowanym do uregulowania zachowania w parlamencie, Trybunał uznał, że skarżący nie mieli żadnego mechanizmu odwoławczego przeciwko zawieszeniu ich akredytacji. Sankcji przeciwko nim nie towarzyszyły jednak wystarczające gwarancje, co skutkowało naruszeniem Konwencji.

 

Marina p. Rumunii

Audycja radiowa ujawniająca informacje na temat życia prywatnego i rodzinnego funkcjonariusza policji nie stanowiła sprawy interesu publicznego – wyrok ETPC z 26.5.2020 r. w sprawie Marina p. Rumunii (skarga nr 50469/14); jednomyślnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła audycji radiowej, w czasie której przeczytano list zawierający informacje osobiste na temat pana Mariny i jego byłej żony, bez ich zgody i z inicjatywy siostry skarżącego. Po programie stacja radiowa została zobowiązana do opublikowania sprostowania zdawszy sobie sprawę, że informacja o panie Marinie była fałszywa. Mimo to, powództwo pana Mariny przeciwko stacji radiowej zostało oddalone, ponieważ sąd rejonowy przyjął pogląd, że chodziło o kwestie interesu publicznego dotyczącego osób publicznych, a zatem te jednostki musiały wykazać się stopniem większej tolerancji w zakresie ich pozycji w społeczeństwie. W tym czasie pan Marina był inspektorem policji nie znanym opinii publicznej.

Trybunał uznał, że sąd krajowy nie wyważył odpowiednio konkurujących praw: prawa do przekazywania idei oraz prawem do posiadania ochrony praw i reputacji. Trybunał stwierdził, że wyważając przedmiotowe interesy sąd nie wziął pod uwagę właściwej treści informacji, jej przyczynienia się do debaty na temat dotyczący interesu generalnego oraz braku podstawy faktycznej. Sąd rejonowy nie wyjaśnił jak sam fakt posiadania stanowiska inspektora policji ograniczył jego ekspektatywę ochrony swojego prywatnego życia.

Koulias p. Cyprowi

Związek zawodowy syna sędziego z firmą zgłaszającą obiektywne wątpliwości co bezstronności sędziego w sprawie o zniesławienie – wyrok ETPC z 26.5.2020 r. w sprawie Koulias p. Cyprowi (skarga nr 48781/12); jednomyślnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi na jednego z sędziów Sądu Najwyższego w postępowaniu przeciwko skarżącemu o zniesławienie - na brak bezstronności sędziego z uwagi na to, że jego syn pracował w kancelarii prawnej, której partner założyciel reprezentował apelującego w sprawie.

Trybunał uznał w szczególności, że podczas gdy sędziowie nie wyłączają się automatycznie w takich okolicznościach, więzy krwi tego typu muszą być ujawnione na początku postępowania. Mimo to, skarżący dowiedział się o związku między synem sędziego a kancelarią prawniczą reprezentującą osobę, która wytoczyła postępowanie o zniesławienie dopiero po przegranej w postępowaniu apelacyjnym. Ujawniła się w ten sposób stronniczość a wątpliwości skarżącego dotyczące braku uprzedzeń sędziego były obiektywnie uzasadnione.

P.T. p. Mołdawii

Ujawnienie faktu o zakażeniu wirusem HIV w zaświadczeniu o zwolnieniu ze służby wojskowej naruszyło prawa do prywatności – wyrok ETPC z 26.5.2020 r. w sprawie P.T. p. Mołdawii (skarga nr 1122/12); jednomyślnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła ujawnienia pozytywnego statusu HIV skarżącego w zaświadczeniu o zwolnieniu skarżącego ze służby wojskowej. Zarzucał, że musiał okazać to zaświadczenie w celu przedłużenia jego dowodu tożsamości w 2011 r. i w różnych innych sytuacjach, jak choćby przy ubieganiu się o nową pracę.

Trybunał uznał w szczególności, że mołdawski rząd nie wykazał jakiemu „uzasadnionemu celowi” z art. 8 Konwencji miało służyć ujawnienie choroby skarżącego. Dodatkowo, nie wyjaśnił dlaczego konieczne było zawarcie tak wrażliwej informacji w zaświadczeniu skarżącego, którego można było żądać w różnych sytuacjach, w których jego stan zdrowotny nie miał widocznego znaczenia. Tak poważna ingerencja w jego prawa była więc nieproporcjonalna.

Hirtu i Inni p. Francji

Władze naruszyły Konwencję nie uwzględniając odpowiednio skutków likwidacji obozowiska Romów ani szczególnej sytuacji skarżących – wyrok ETPC z 14.5.2020 r. w sprawie Hirtu i Inni p. Francji (skarga nr 24720/13); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji,

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego, rodzinnego i mieszkania) oraz

Naruszenie art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła likwidacji nielegalnego obozowiska, gdzie skarżący pochodzenia romskiego mieszkali od 6 miesięcy.

Trybunał zauważył po pierwsze, że okoliczności ich przymusowej eksmisji oraz późniejsze warunki życia nie stanowiły nieludzkiego czy poniżającego traktowania. Władze były upoważnione w zasadzie do eksmitowania skarżących, którzy bezprawnie okupowali działkę miejską i nie mogli twierdzić, że posiadali uzasadnioną ekspektatywę do przebywania w tym miejscu. Mimo to, biorąc pod uwagę sposób eksmisji, Trybunał stwierdził, że środek nie był oparty na orzeczeniu sądu, ale na procedurze wydania formalnego nakazu zgodnie z art. 9 ustawy z 5 lipca 2000 r. Decyzja o skorzystaniu z tej procedury wiązała się z licznymi konsekwencjami. Z uwagi na krótki czas między wystawieniem nakazu prefekta i jego wykonaniem, nie wzięto pod uwagę konsekwencji eksmisji ani szczególnej sytuacji skarżących. Dodatkowo, z uwagi na zastosowaną procedurę, środki gwarantowane prawem krajowym weszły w grę dopiero po wydaniu decyzji przez organy administracyjne i były nieskuteczne w niniejszej sprawie.

Trybunał podkreślił, że fakt, że skarżący należeli do żyjącej w złych warunkach grupy społecznej oraz ich szczególne potrzeby w tym zakresie powinny były być wzięte pod uwagę przy ocenie proporcjonalności, którą władze krajowe miały obowiązek wykonać. Ponieważ tego nie uczyniono w niniejszej sprawie, Trybunał uznał, że sposób eksmisji skarżących naruszył ich prawo do poszanowania ich życia prywatnego i rodzinnego.

W końcu Trybunał zauważył, że nie dokonano sądowej oceny w I instancji argumentów skarżących pod art. 3 i 8 Konwencji zarówno w postępowaniu sądowym jak i w procedurze przyspieszonej, co naruszyło wymogi art. 13 Konwencji.

Mraović p. Chorwacji

Trybunał podkreśla wagę ochrony życia prywatnego ofiary zgwałcenia w postępowaniu karnym – wyrok ETPC z 14.5.2020 r. w sprawie Mraović p. Chorwacji (skarga nr 30373/13)

Sprawa dotyczyła ważenia prawa skarżącego do publicznej rozprawy w postępowaniu karnym przeciwko niemu o zgwałcenie oraz prawa pokrzywdzonej do ochrony jej życia prywatnego.

6 głosami do 1:

Brak naruszenia art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

Trybunał uznał, że uzasadnienie sądów krajowych wyłączające jawność rozprawy w celu ochrony życia prywatnego pokrzywdzonej było rozsądne. Podkreślił, że obowiązkiem państwa jest ochrona ofiary przed wtórną wiktymizacją, biorąc pod uwagę delikatny charakter jej przesłuchania w sądzie, które nieuchronnie ujawniło informację o najbardziej intymnych aspektach jej życia. Dodatkowo, taka informacja mogła zostać ujawniona w każdym etapie postępowania sądowego skarżącego i dlatego wyłączenie jawności tylko części postępowania nie byłoby wystarczające do jej ochrony przed skrępowaniem i stygmatyzacją.

Csiszer i Csibi p. Rumunii

Nałożenie grzywny za zorganizowanie imprezy upamiętniającej batalion Székely w dniu rumuńskiego święta narodowego nie naruszyło Konwencji – wyrok ETPC z 5.5.2020 r. w sprawie Csiszer i Csibi p. Rumunii (skargi nr  71314/13 i 68028/14); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 11 (wolność zgromadzeń) Konwencji.

Sprawa dotyczyła nałożenia grzywny na skarżących za zorganizowanie zgromadzenia w dniu 1 grudnia 2010 r., w dniu rumuńskiego święta narodowego, aby upamiętnić założenie batalionu Székely. W dniu 1 grudnia 1918 r. w Kluż Napoce węgierskie oddziały militarne połączyły siły aby stworzyć batalion Székely by zwalczać armię rumuńską, która wkroczyła do Transylwanii. W kwietniu 1919 r. batalion poddał się rumuńskiej armii. Skarżących ukarano za zorganizowanie nielegalnego zgromadzenia zgodnie z art. 26 § 1 (a) ustawy nr 60/1991. Sądy krajowe zauważyły, że zgromadzenie naruszyło również art. 9 ustawy, która zakazywała zgromadzeń publicznych, których celem było m.in. propagowanie idei faszystowskich czy innych szowinistycznych idei, poniżających państwo lub naród i nawołujących innych do nienawiści narodowej.

Trybunał uznał, że zachowanie skarżących polegające na celowym odmawianiu przestrzegania reguł wynikających z prawa krajowego uczyniła przedmiotowe zgromadzenie nielegalnym. Zauważył, że władze krajowe wskazały odpowiednie i wystarczające przyczyny uzasadniające ingerencję w prawo skarżących do wolności zgromadzeń.

Kövesi p. Rumunii

Rumunia naruszyła prawa szefa narodowego biura antykorupcyjnego zwalniając ją przed zakończeniem kadencji – wyrok ETPC z 5.5.2020 r. w sprawie Kövesi p. Rumunii (skarga nr 3594/19); jednomyślnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji oraz

Naruszenie art. 10 (wolność wyrażania opinii) Konwencji.

Sprawa dotyczyła usunięcia skarżącej – szefa narodowej dyrekcji antykorupcyjnej przed końcem jej drugiej kadencji po tym jak wyraziła krytykę zmian ustawowych w zakresie korupcji. Zarzucała, że nie była zdolna odwołać się od tej decyzji do sądu.

Trybunał zgodził się z tym, że skarżącą nie miała w istocie możliwości spowodowania kontroli sądowej jej zwolnienia ponieważ wytoczenie powództwa nie doprowadziłoby do kontroli formalnych aspektów dekretu prezydenckiego o jej zwolnieniu ani jej merytorycznego zarzutu, że została nieprawidłowo zwolniona za krytykowanie zmian legislacyjnych w prawie antykorupcyjnym. Jej prawo do wolności wyrażania opinii zostało naruszone z uwagi na to, że została zwolniona za wyrażenie krytyki w ramach wykonywania swoich obowiązków w sprawie o ogromnym interesie publicznym. Jednym z jej obowiązków jako szefa biura antyrkorupcyjnego było opiniowanie zmian legislacyjnych, które mogły mieć wpływ na sądownictwo i jego niezależność, a także na walkę z korupcją. Jak się okazało, jej przedwczesne zwolnienie nie przyczyniło się do utrzymania sądowej niezależności i musiało mieć efekt mrożący na nią i innych prokuratorów i sędziów biorących udział w publicznej debacie na temat zmian legislacyjnych dotykających sądownictwo i sądową niezależność.