Poważne uchybienia w odpowiedzi władz rosyjskich na atak w Biesłanie –
wyrok ETPC z 13.4.2017 r. w sprawie Tagayeva i Inni przeciwko
Rosji (26562/07, 14755/08, 49339/08, 49380/08, 51313/08, 21294/11 and
37096/11); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 2 (prawo do życia) Konwencji z
uwagi na brak podjęcia środków zapobiegawczych.
Sprawa dotyczyła ataku
terrorystycznego z września 2004 r. na szkołę w Biesłanie, w Północnej Osetii
(Rosja). Przez ponad 50 godzin ciężko uzbrojeni terroryści przetrzymywali jako
zakładników około tysiąc osób, z czego większość stanowiły dzieci. Po
wybuchach, podpaleniu i zbrojnej interwencji zginęło ponad 330 osób (w tym 180
dzieci), a ponad 750 osób było rannych.
Sprawa została wniesiona przez
409 Rosjan, którzy albo zostali wzięci jako zakładnicy albo ranni w czasie
przebiegu zdarzenia, czy też członkowie rodzin osób wziętych jako zakładnicy,
zamordowani czy ranni. Skarżyli się na uchybienia Rosji w zakresie ataku.
Władzy były w posiadaniu
wystarczająco szczegółowych informacji o planowanym ataku terrorystycznym w tym
regionie, mającym związek z placówką edukacyjną. Mimo to, nie podjęto
wystarczających kroków by przeszkodzić terrorystom w planowaniu i organizacji
ataku; niewystarczające kroki zostały podjęte, aby przeszkodzić im w
przemieszczaniu się w dniu ataku, nie wzmożono ochrony szkoły; ani szkoła ani
społeczność nie zostały ostrzeżone o niebezpieczeństwie ataku.
Jednomyślnie Trybunał uznał, że doszło do naruszenia proceduralnego
obowiązku wynikającego z Artykułu 2 Konwencji, po pierwsze dlatego, że
śledztwo nie było w stanie doprowadzić do ustalenia, czy użycie siły przez
funkcjonariuszy było lub nie uzasadnione okolicznościami.
5 głosami do 2, Trybunał uznał, że doszło do kolejnego naruszenia
Artykułu 2 z uwagi na poważne uchybienia w planowaniu oraz kontrolowaniu
operacji służb bezpieczeństwa. Struktura dowodzenia operacją obciążona była
brakiem formalnego przywództwa, skutkującym poważnymi błędami w podejmowaniu
decyzji i koordynacji innych służb.
5 głosami do 2, Trybunał uznał także naruszenie Artykułu 2
wynikające z użycia broni palnej przez służby bezpieczeństwa. Przy braku
odpowiednich reguł prawnych, w szkole użyto broni o dużej sile rażenia jak
armaty czołgowe, wyrzutnie granatów czy miotacze ognia. Powyższe przyczyniło
się do zwiększenia liczby ofiar pośród zakładników i nie było zgodne z
wymaganiami wynikającymi z Artykułu 2 mówiącym o bezwzględnie koniecznym użyciu
siły.
Biorąc pod uwagę odszkodowania
wypłacone ofiarom oraz różne postępowania krajowe mające na celu ustalenie okoliczności
wydarzeń, Trybunał wskazał, 6 głosami do 1, iż nie doszło do naruszenia Artykułu 13 (prawo do skutecznego środka
odwoławczego) Konwencji.
Zgodnie z Artykułem 46 (moc wiążąca i wykonywanie wyroków), Trybunał podkreślił
konieczność wprowadzenia szeregu środków mających na celu wyciągnięcie wniosków
z przeszłości, podnoszących świadomość co do dopuszczalnych prawnych i
operacyjnych standardów, oraz wykrywania podobnych naruszeń w przyszłości. Doszedł
również do wniosku, że przyszłe wymagania co do toczących się śledztw w sprawie
zdarzenia muszą być prowadzone zgodnie z wnioskami Trybunału na temat uchybień
prowadzonych do tej pory postępowań.