Tydzień 15 - Tagayeva i Inni przeciwko Rosji

Poważne uchybienia w odpowiedzi władz rosyjskich na atak w Biesłanie – wyrok ETPC z 13.4.2017 r. w sprawie Tagayeva i Inni przeciwko Rosji (26562/07, 14755/08, 49339/08, 49380/08, 51313/08, 21294/11 and 37096/11); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 2 (prawo do życia) Konwencji z uwagi na brak podjęcia środków zapobiegawczych.

Sprawa dotyczyła ataku terrorystycznego z września 2004 r. na szkołę w Biesłanie, w Północnej Osetii (Rosja). Przez ponad 50 godzin ciężko uzbrojeni terroryści przetrzymywali jako zakładników około tysiąc osób, z czego większość stanowiły dzieci. Po wybuchach, podpaleniu i zbrojnej interwencji zginęło ponad 330 osób (w tym 180 dzieci), a ponad 750 osób było rannych.

Sprawa została wniesiona przez 409 Rosjan, którzy albo zostali wzięci jako zakładnicy albo ranni w czasie przebiegu zdarzenia, czy też członkowie rodzin osób wziętych jako zakładnicy, zamordowani czy ranni. Skarżyli się na uchybienia Rosji w zakresie ataku.

Władzy były w posiadaniu wystarczająco szczegółowych informacji o planowanym ataku terrorystycznym w tym regionie, mającym związek z placówką edukacyjną. Mimo to, nie podjęto wystarczających kroków by przeszkodzić terrorystom w planowaniu i organizacji ataku; niewystarczające kroki zostały podjęte, aby przeszkodzić im w przemieszczaniu się w dniu ataku, nie wzmożono ochrony szkoły; ani szkoła ani społeczność nie zostały ostrzeżone o niebezpieczeństwie ataku.

Jednomyślnie Trybunał uznał, że doszło do naruszenia proceduralnego obowiązku wynikającego z Artykułu 2 Konwencji, po pierwsze dlatego, że śledztwo nie było w stanie doprowadzić do ustalenia, czy użycie siły przez funkcjonariuszy było lub nie uzasadnione okolicznościami.

5 głosami do 2, Trybunał uznał, że doszło do kolejnego naruszenia Artykułu 2 z uwagi na poważne uchybienia w planowaniu oraz kontrolowaniu operacji służb bezpieczeństwa. Struktura dowodzenia operacją obciążona była brakiem formalnego przywództwa, skutkującym poważnymi błędami w podejmowaniu decyzji i koordynacji innych służb.

5 głosami do 2, Trybunał uznał także naruszenie Artykułu 2 wynikające z użycia broni palnej przez służby bezpieczeństwa. Przy braku odpowiednich reguł prawnych, w szkole użyto broni o dużej sile rażenia jak armaty czołgowe, wyrzutnie granatów czy miotacze ognia. Powyższe przyczyniło się do zwiększenia liczby ofiar pośród zakładników i nie było zgodne z wymaganiami wynikającymi z Artykułu 2 mówiącym o bezwzględnie koniecznym użyciu siły.  

Biorąc pod uwagę odszkodowania wypłacone ofiarom oraz różne postępowania krajowe mające na celu ustalenie okoliczności wydarzeń, Trybunał wskazał, 6 głosami do 1, iż nie doszło do naruszenia Artykułu 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) Konwencji.

Zgodnie z Artykułem 46 (moc wiążąca i wykonywanie wyroków), Trybunał podkreślił konieczność wprowadzenia szeregu środków mających na celu wyciągnięcie wniosków z przeszłości, podnoszących świadomość co do dopuszczalnych prawnych i operacyjnych standardów, oraz wykrywania podobnych naruszeń w przyszłości. Doszedł również do wniosku, że przyszłe wymagania co do toczących się śledztw w sprawie zdarzenia muszą być prowadzone zgodnie z wnioskami Trybunału na temat uchybień prowadzonych do tej pory postępowań.