McCann i Healy przeciwko Portugalii

 Brak naruszenia Konwencji przez portugalskie sądy cywilne w orzeczeniach dotyczących książki o rodzicach Madeleine McCann – wyrok ETPC z 20.9.2022 r. w sprawie McCann i Healy przeciwko Portugalii (skarga nr 57195/17); jednogłośnie:

Brak naruszenia Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Sprawa dotyczyła oświadczeń złożonych przez byłego inspektora detektywa – w książce, filmie dokumentalnym i wywiadzie prasowym – na temat rzekomego udziału skarżących w zniknięciu ich córki Madeleine McCann, która zaginęła 3 maja 2007 r. w południowej Portugalii. Przed Trybunałem skarżący zarzucali, że doszło do naruszenia ich prawa do dobrego imienia oraz prawa do domniemania niewinności.

Trybunał uznał, że nawet zakładając, że reputacja skarżących została naruszona, nie wynikało to z argumentu przedstawionego przez autora książki, ale raczej z wyrażonych wobec nich podejrzeń, które doprowadziły do ​​objęcia ich śledztwem w toku postępowania przygotowawczego (prokuratura postanowiła nie podejmować dalszych działań w lipcu 2008 r.) i wywołało intensywne zainteresowanie mediów i wiele kontrowersji. W ten sposób informacje zostały podane do publicznej wiadomości w sposób dość szczegółowy, jeszcze zanim akta śledztwa zostały udostępnione mediom, a przedmiotowa książka została opublikowana. Wynikało z tego, że władze krajowe nie naruszyły swojego pozytywnego obowiązku ochrony prawa skarżących do poszanowania ich życia prywatnego. Trybunał uznał również, że w swoich wyrokach ze stycznia i marca 2017 r. – dotyczących pozwów cywilnych wniesionych przez skarżących – Sąd Najwyższy nie przedstawił uwag sugerujących jakąkolwiek winę skarżących, ani nawet sugerujących podejrzenia wobec nich co do okoliczności w którym zniknęła ich córka. Skarga skarżących dotycząca ich prawa do domniemania niewinności była zatem oczywiście bezzasadna

Rabczewska przeciwko Polsce

Skazanie polskiej gwiazdy muzyki pop za bluźnierstwo naruszyło Konwencję – wyrok ETPC z 15.9.2022 r. w sprawie Rabczewska przeciwko Polsce (skarga nr 8257/13); stosunkiem głosów sześć do jednego:

naruszenie Artykułu 10 (wolność słowa) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Skarżąca jest popularną piosenkarką pop. W wywiadzie dla serwisu informacyjnego, który został następnie przedrukowany w tabloidzie, wypowiedziała się na temat Biblii i jej autorów. W szczególności stwierdziła, że ​​bardziej przekonały ją odkrycia naukowe, a nie to, co opisała jako „pisma naprutych winem i palących jakieś zioła”. Dwie osoby złożyły skargę do prokuratora, że ​​zeznania skarżącej stanowiły przestępstwo (obrażanie uczuć religijnych innych osób poprzez publiczne znieważenie przedmiotu kultu religijnego). Skarżąca została skazana i ukarana grzywną. Odwoływała się bezskutecznie.

Skazanie skarżącej w postępowaniu karnym stanowiło ingerencję w jej prawo do wolności wyrażania opinii, które było przewidziane prawem i miało na celu ochronę uczuć religijnych, co odpowiadało ochronie praw innych osób w rozumieniu art. 10 ust. 2. Sprawa przed Trybunałem polegała na rozważeniu sprzecznych interesów, mając na uwadze szeroki margines oceny pozostawiony władzom krajowym w niniejszej sprawie.

W odniesieniu do wypowiedzi skarżącej, to nie twierdziła w żadnym momencie, że ​​były one częścią debaty na temat interesu publicznego, ani nie twierdziła, że ​​jest ekspertem w tej sprawie, dziennikarzem lub historykiem. Odpowiadała na pytanie dziennikarza dotyczące jej życia prywatnego, zwracając się do odbiorców językiem zgodnym z jej stylem komunikacji, celowo frywolnym i kolorowym, z zamiarem wzbudzenia zainteresowania.

Sądy krajowe nie dokonały prawidłowej oceny – na podstawie szczegółowej analizy sformułowań – czy oświadczenia skarżącej stanowiły twierdzenia dotyczące faktów lub ocen wartościujących. Nie udało im się zidentyfikować i dokładnie zważyć konkurujących interesów. Nie przeanalizowały również dopuszczalnych granic krytyki doktryn religijnych na mocy Konwencji wobec ich dyskredytacji. W szczególności sądy krajowe nie oceniły, czy wypowiedzi skarżącej mogły wywołać uzasadnione oburzenie lub czy miały charakter podżegający do nienawiści lub w inny sposób zakłócający spokój i tolerancję religijną w Polsce.

Nie podnoszono przed sądami krajowymi ani Trybunałem, że wypowiedzi skarżącego stanowiły mowę nienawiści, a sądy krajowe nie zbadały, czy przedmiotowe działania mogły prowadzić do jakichkolwiek szkodliwych konsekwencji. Okazało się, że odpowiednie przepisy prawa krajowego penalizowały wszelkie zachowania mogące zranić uczucia religijne, bez dodatkowego kryterium, że powinno ono zagrażać porządkowi publicznemu.

Nie wykazano, że ingerencja w przedmiotowej sprawie była wymagana, zgodnie z pozytywnymi obowiązkami państwa wynikającymi z artykułu 9, w celu zapewnienia pokojowego współistnienia grup i osób religijnych i niereligijnych podlegających ich jurysdykcji poprzez zapewnienie atmosfery wzajemnej tolerancji. Ponadto Trybunał uznał, że badane wypowiedzi nie stanowiły niewłaściwego lub obraźliwego ataku na obiekt czci religijnej, mogącego podżegać do nietolerancji religijnej lub naruszać ducha tolerancji, który był jedną z podstaw społeczeństwa demokratycznego.

Wreszcie, skarżąca została skazana w postępowaniu karnym na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez prokuratora na wniosek dwóch osób fizycznych. Postępowanie karne było zatem kontynuowane nawet po tym, jak skarżąca zawarła ugodę z jednym ze skarżących. Została skazana na grzywnę w wysokości 1160 euro, czyli pięćdziesiąt razy więcej niż minimalna kara. Nie można zatem stwierdzić, że kara nałożona na skarżącą była nieznaczna.

W związku z tym i pomimo szerokiego marginesu uznania, władze krajowe nie przedstawiły wystarczających powodów mogących uzasadnić ingerencję w wolność słowa skarżącego. Doszło więc do naruszenia art. 10 Konwencji.

H.F. i inni przeciwko Francji

Wnioski o repatriację córek i wnuków wnioskodawców przetrzymywanych w obozach w Syrii odrzucone bez jakiejkolwiek formalnej decyzji lub kontroli sądowej zapewniającej brak arbitralności – wyrok ETPC (Wielka Izba) z 14.9.2022 r. w sprawie H.F. i inni przeciwko Francji (skargi nr 24384/19 i 44234/02); większością głosów:

naruszenie art. 3 ust. 2 Protokołu nr 4 („nikt nie może być pozbawiony prawa wjazdu na terytorium państwa, którego jest obywatelem”) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Sprawa dotyczyła odmowy uwzględnienia wniosków skarżących o repatriację przez władze francuskie ich córek i wnuków, którzy są przetrzymywani w obozach w północno-wschodniej Syrii prowadzonych przez Syryjskie Siły Demokratyczne (SDF). Przed Trybunałem skarżyli się, że odmowa narażała członków ich rodzin na nieludzkie i poniżające traktowanie z naruszeniem Artykułu 3 Konwencji i pociągała za sobą naruszenie ich prawa do wjazdu na terytorium kraju na podstawie Artykułu 3 ust. 2 Protokołu nr 4.

Trybunał stwierdził, że członkowie rodziny, o których mowa, nie podlegali jurysdykcji Francji dla celów skargi na podstawie art. 3, ale w szczególnych okolicznościach sprawy istniał związek jurysdykcyjny między nimi a Francją w rozumieniu art. 1 Konwencji, w odniesieniu do skargi na podstawie art. 3 ust. 2 Protokołu nr 4.

Co do meritum, Trybunał po pierwsze stwierdził, że francuskim kobietom i ich dzieciom nie przysługuje ogólne prawo do repatriacji na podstawie prawa wynikającego z art. 3 ust. 2 Protokołu nr 4 do wjazdu na terytorium kraju. Wyjaśnił następnie, że ochrona zapewniona przez ten przepis może jednak prowadzić do powstania pozytywnych obowiązków państwa w wyjątkowych okolicznościach związanych z czynnikami eksterytorialnymi, takimi jak te, które zagrażają zdrowiu i życiu obywateli w obozach, w szczególności dzieci. W takiej sytuacji państwo, wypełniając swój pozytywny obowiązek umożliwienia skutecznego wykonywania prawa wjazdu na swoje terytorium, musiało zapewnić odpowiednie zabezpieczenia przed ryzykiem arbitralności w odpowiednim procesie. Musiała nastąpić kontrola przez niezależny organ zgodności z prawem decyzji odrzucającej wniosek o repatriację, niezależnie od tego, czy właściwy organ po prostu odmówił jej udzielenia, czy też nie powiódł się we wszelkich działaniach, jakie podjął, aby w związku z tym zareagować. Taka kontrola powinna również umożliwić zainteresowanej osobie zapoznanie się, nawet pobieżnie, o podstawach decyzji, a tym samym zweryfikowanie, czy podstawy te mają wystarczającą i rozsądną podstawę faktyczną oraz czy nie ma arbitralności w żadnym z uzasadnień, które mogłyby zgodnie z prawem na którym mogą polegać władze wykonawcze, niezależnie od tego, czy są to ważne względy interesu publicznego, czy też jakiekolwiek trudności prawne, dyplomatyczne lub materialne. W przypadku gdy wniosek o repatriację został złożony w imieniu nieletnich, kontrola musiała zapewnić w szczególności, że właściwe organy należycie uwzględniły najlepszy interes dzieci, a także ich szczególną bezbronność i szczególne potrzeby.

W niniejszej sprawie Trybunał uznał, że zaistniały wyjątkowe okoliczności w odniesieniu do sytuacji córek i wnuków, które pociągnęły za sobą obowiązek zapewnienia zabezpieczeń przed arbitralnością w procesie podejmowania decyzji. Jednakże brak jakiejkolwiek formalnej decyzji części właściwych organów do odmowy uwzględnienia wniosków skarżących oraz immunitet jurysdykcyjny, na który powołują się sądy krajowe w tej sprawie, pozbawiły ich możliwości znaczącego zakwestionowania podstaw powołanych przez te organy i sprawdzenia, czy te podstawy nie były arbitralne. Trybunał stwierdził, że rozpatrywanie wniosków o repatriację złożonych przez skarżących w imieniu członków ich rodzin nie było otoczone odpowiednimi gwarancjami przed arbitralnością oraz że doszło do naruszenia art. 3 ust. 2 Protokołu nr 4. Trybunał dodał, że wykonując wyrok, oczekuje się, że rząd francuski niezwłocznie ponownie rozpatrzy wnioski skarżących i, czyniąc to, zapewni im odpowiednie zabezpieczenia przed jakąkolwiek arbitralnością.

P.H. przeciwko Słowacji

Wypadnięcie młodej kobiety z okna komisariatu: naruszenie prawa do życia – wyrok ETPC z 8.9.2022 r. w sprawie P.H. przeciwko Słowacji (skarga nr 37574/19); jednogłośnie:

naruszenie Artykułu 2 (prawo do życia) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w związku z dochodzeniem w sprawie incydentu, w którym życie skarżącej było zagrożone, oraz naruszenie Artykułu 2 w związku z jej obrażeniami podczas pobytu w areszcie policyjnym.

Sprawa dotyczyła incydentu, w którym skarżąca wypadła z okna na drugim piętrze obok toalety na komisariacie policji podczas pobytu w areszcie pod zarzutem kradzieży, oraz wynikającego z tego śledztwa. 

Trybunał uznał, że śledztwo było nieodpowiednie z punktu widzenia braku całościowego rozpatrzenia sytuacji, przeprowadzonych dowodów i nieprzeprowadzonych kroków proceduralnych oraz nałożonej znikomej kary dyscyplinarnej, a decyzja ta nie została nawet wysłana do P.H. zaś Trybunał Konstytucyjny błędnie zinterpretował jej późniejszą skargę. Wobec braku jakichkolwiek wspomnień przez skarżącą o okolicznościach jej upadku, Trybunał stwierdził, że władze krajowe nie zadbały o nią w trudnej sytuacji aresztu policyjnego. W szczególności policja mogła zapewnić, że okna zostały zamknięte lub że P.H. do toalety towarzyszyła kobieta, co mogło zapobiec jej upadkowi.

J.I. przeciwko Chorwacji

Chorwackie władze nie zbadały zarzutów ofiary gwałtu, że gwałciciel groził jej śmiercią podczas jego zwolnienia z więzienia – wyrok ETPC z 8.9.2022 r. w sprawie J.I. przeciwko Chorwacji (skarga nr 35898/16)

Sprawa dotyczyła skargi ofiary gwałtu, że władze nie potraktowały poważnie jej zarzutu, że jej gwałciciel – jej ojciec – groził jej śmiercią podczas urlopu z więzienia.

większością głosów sześciu do jednego: naruszenie Artykułu 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z powodu braku skutecznego dochodzenia w sprawie jej skargi.

Trybunał stwierdził w szczególności, że chociaż skarżąca trzykrotnie informowała policję o poważnym zagrożeniu jej życia przez jej gwałciciela, policja nigdy nawet nie wszczęła dochodzenia karnego, nie mówiąc już o wszczęciu śledztwa. Władze doskonale zdawały sobie sprawę, że skarżąca była szczególnie bezbronna jako kobieta romska i ofiara poważnych przestępstw seksualnych i dlatego powinny  były zareagować szybko i skutecznie, aby chronić ją przed groźbami gwałciciela, a także przed zastraszaniem, odwetem i ponowną wiktymizacją

Drelon przeciwko Francji

Gromadzenie i przechowywanie przez francuską służbę krwiodawstwa (EFS) danych osobowych odzwierciedlających domniemaną orientację seksualną skarżącego bez udowodnionej podstawy faktycznej: naruszenie art. 8 Konwencji – wyrok ETPC z 8.9.2022 r. w sprawie Drelon przeciwko Francji (skarga nr 3153/16); jednogłośnie:

naruszenie Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Skarga dotyczyła gromadzenia i przechowywania przez francuską służbę krwiodawstwa (EFS) danych osobowych odzwierciedlających domniemaną orientację seksualną skarżącego – wraz z odrzuceniem jego skargi karnej o dyskryminację.

Trybunał stwierdził, że gromadzenie i przechowywanie wrażliwych danych osobowych stanowiło ingerencję w prawo skarżącego do poszanowania jego życia prywatnego. Ta ingerencja miała możliwą do przewidzenia podstawę prawną, ponieważ uznaniowe uprawnienie władz do utworzenia bazy danych zdrowia w tym celu zostało wystarczająco uregulowane przez obowiązującą wówczas ustawę z dnia 6 stycznia 1978 r. Podczas gdy gromadzenie i przechowywanie danych osobowych dotyczących kandydatów na dawców krwi przyczyniło się do zagwarantowania bezpieczeństwa krwi, niemniej istotne było, aby dane szczególnie chronione były dokładne, aktualne, adekwatne i nie wykraczały poza wyznaczone cele; a okres przechowywania danych musiał być ograniczony do tego, co było konieczne. Trybunał zauważył, po pierwsze, że chociaż skarżący odmówił odpowiedzi na pytania dotyczące jego życia seksualnego podczas badania lekarskiego przed oddaniem krwi, dane zawierały przeciwwskazanie do oddawania krwi, które było specyficzne dla mężczyzn, którzy mieli stosunek z innymi mężczyznami. Stwierdził, że przedmiotowe dane opierały się na zwykłych spekulacjach bez żadnych udowodnionych podstaw faktycznych. Po drugie, po zauważeniu, że Rząd nie wykazał, że okres przechowywania danych (do 2278 w tym czasie) był uregulowany w taki sposób, że nie mógł przekroczyć okresu niezbędnego dla zamierzonego celu, Trybunał stwierdził, że nadmierny okres przechowywania umożliwił wielokrotne wykorzystanie danych przeciwko skarżącemu, tym samym powodując jego automatyczne wykluczenie z bycia dawcą krwi. Doszło zatem do naruszenia Artykułu 8 Konwencji w związku z gromadzeniem i przechowywaniem odnośnych danych osobowych.

Jansons przeciwko Łotwie

Arbitralna eksmisja w toku sporu prawnego dotyczącego mieszkania – wyrok ETPC z 8.9.2022 r. w sprawie Jansons przeciwko Łotwie (skarga nr 1434/14); stosunkiem głosów sześć do jednego:

naruszenie Artykułu 8 (prawo do poszanowania mieszkania) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz naruszenie Artykułu 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) Europejskiej Konwencji w związku z Artykułem 8.

Sprawa dotyczyła skargi skarżącego, że został zmuszony do opuszczenia lokalu w budynku mieszkalnym w Rydze, gdy jego prawo do zamieszkania tam zostało zakwestionowane. W szczególności budynek mieszkalny został sprzedany w 2011 r., a nowy właściciel umieścił uzbrojonych strażników przy wejściu do mieszkania skarżącego, blokując mu dostęp. Następnie komornik włamał się do lokalu, wymienił zamki i usunął rzeczy skarżącego. 

Trybunał stwierdził w szczególności, że system prawny na Łotwie nie chronił skutecznie skarżącego przed arbitralną ingerencją w jego prawa z powodu nieegzekwowania gwarancji określonych w prawie. Jego eksmisja została przeprowadzona bez oceny przez sądy argumentów dotyczących sporu o najem i pomimo wielokrotnych próśb skierowanych do policji, policjanci odmówili interwencji. Rzeczywiście, zgodnie z raportem Rzecznika Praw Obywatelskich, taka bierność policji była wówczas powszechną praktyką. Od tego czasu wprowadzono wytyczne dla policji, aby zapewnić lokatorom dostęp do swoich domów w obliczu bezprawnych działań właścicieli nieruchomości.

Piperea przeciwko Rumunii

Skarga na rumuńskie środki COVID-19 - niewystarczająco uzasadnione, niedopuszczalne – decyzja ETPC z 1.9.2022 r. w sprawie Piperea przeciwko Rumunii (skarga nr 24183/21); jednogłośnie ETPC uznał skargę za niedopuszczalną. Decyzja jest ostateczna.

Sprawa dotyczyła skargi pana Piperei na środki wprowadzone przez rząd Rumunii w ramach stanu alarmowego ogłoszonego 18 maja 2020 r. po ogłoszeniu stanu wyjątkowego 16 marca 2020 r. podczas pandemii COVID-19. 

Trybunał zauważył, że środki, na które skarżył się skarżący, zostały wprowadzone w ramach stanu alarmowego ogłoszonego w Rumunii w dniu 18 maja 2020 r., po ogłoszeniu stanu wyjątkowego w dniu 16 marca 2020 r., ze względów zdrowia publicznego. Sytuację należało scharakteryzować jako „nieprzewidywalne wyjątkowe okoliczności”. Środki zakwestionowane przez skarżącego w sposób ogólny i niesprecyzowany zostały nałożone na całą populację w odpowiedzi na to, co właściwe władze krajowe uznały za poważną sytuację zdrowia publicznego. Trybunał zauważył, że skarżący w sposób abstrakcyjny zarzucił, że środki podjęte przez państwo rumuńskie w celu zwalczania rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 były niewystarczające i niewłaściwe. Nie przedstawił informacji na temat swojej indywidualnej sytuacji ani nie wyjaśnił szczegółowo, w jaki sposób rzekome uchybienia władz krajowych mogą wpłynąć na niego bezpośrednio. W konsekwencji Trybunał uznał, że zarzuty skarżącego albo nie spełniały kryteriów dopuszczalności określonych w art. 34 i 35 Konwencji, albo nie ujawniały żadnych znamion naruszenia praw i wolności zawartych w Konwencji i jej protokołach.

Thörn przeciwko Szwecji

Szwecja prawidłowo egzekwowała kontrole narkotyków w sprawie medycznej marihuany – wyrok ETPC z 1.9.2022 r. w sprawie Thörn przeciwko Szwecji (skarga nr 24547/18); jednogłośnie:

brak naruszenia Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Sprawa dotyczyła wyroku skazującego i grzywny nałożonej na pana Thörna za przestępstwo związane z konopiami indyjskimi. Skarżący twierdził, że zażywa lek w celu złagodzenia bólu, ale nie ma recepty na ten cel. Był przykuty do wózka inwalidzkiego od 1994 roku po złamaniu karku w wypadku drogowym, z wieloma problemami związanymi z bólem w latach późniejszych. W tym czasie marihuana medyczna była dostępna w Szwecji, zwykle do leczenia stwardnienia rozsianego. 

Trybunał, zauważając, że nie dostarczono żadnych informacji dotyczących wpływu wyroku skazującego na Pana Thörna oraz chęci władz do zezwolenia na leki na bazie konopi na receptę w oczekiwaniu na jego proces, stwierdził w szczególności, że władze prawidłowo zrównoważyły ​​potrzeby pana Thörna w celu złagodzenia bólu i szerszej potrzeby kontrolowania narkotyków. Władze działały w ramach swojego szerokiego uznania.