Tydzień 8 - De Tomasso przeciwko Włochom

Naruszenie prawa do swobodnego poruszania się w wyniku zastosowania dozoru oraz ustalenia obowiązkowego miejsca pobytu - wyrok ETPC (Wielka Izba) z 23.02.2017 r. w sprawie De Tomasso przeciwko Włochom (43395/09); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 2 Protokołu 4 (prawo do swobodnego poruszania się) Konwencji w zakresie braku przewidywalności odpowiednich przepisów, oraz naruszenie Artykułu 6 § 1 Konwencji w zakresie braku jawnej rozprawy w Sądzie Rejonowym w Bari i przed Sądem Apelacyjnym; 14 głosami do 3, brak naruszenia Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego); i 12 głosami do 5, brak naruszenia Artykułu 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego). 

Sprawa dotyczyła środków zapobiegawczych stosowanych w ciągu 2 lat wobec skarżącego. Trybunał uznał, po pierwsze, że obowiązki nałożone na skarżącego nie pozbawiły go wolności w rozumieniu Artykułu 5 § 1 Konwencji, ale raczej ograniczyły jego prawo do swobodnego poruszania się. Następnie Trybunał uznał, że ustawa nr 1423/1956, jako ustawowy instrument stanowiący podstawę indywidualnych środków zapobiegawczych nałożonych na skarżącego, spełniała wymogi dopuszczalności. Mimo to, Trybunał zauważył, że przedmiotowa ustawa przyznawała sądom szeroką władzę dyskrecjonalną. Nałożenie środków prewencyjnych nie było wystarczająco przewidywalne i nie towarzyszyły mu odpowiednie zabezpieczenia przeciwko możliwym nadużyciom. Pojęcia ustawowe sformułowane w sposób nieostry i nadmiernie szeroki sprawiły, że ustawa nie spełniła wymogów przewidywalności przewidzianych w orzecznictwie strasburskim.  Odnosząc się do rzetelności postępowania, Trybunał uznał, że postępowanie jako całe zostało przeprowadzone zgodnie z wymogami rzetelnego procesu, ale zauważył, że sam rząd przyznał, że doszło do naruszenia Artykułu 6 § 1 Konwencji w ten sposób, że postępowanie przed włoskimi sądami nie było jawne. Trybunał podkreślił, że włoski Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z Konstytucją postanowienia ustawy, które nie przyznawały jednostce prawa żądania jawnego postępowania w zakresie zastosowania środków zapobiegawczych. 

Tydzień 7 - S.K. przeciwko Rosji

Nieskuteczne środki krajowe w Rosji w kontekście sprawy dotyczącej narażenia życia obcokrajowca w razie jego wydalenia do Syrii – wyrok ETPC z 14.02.2017 r. w sprawie S.K. przeciwko Rosji (52722/15) dotyczącej decyzji władz rosyjskich o aresztowaniu Syryjczyka S.K. i wydaleniu go do kraju pochodzenia; jednomyślnie:

naruszenie Artykułu 2 (prawo do życia) i Artykułu 3 (zakaz złego traktowania) Konwencji w razie wydalenia skarżącego do Syrii z uwagi na niebezpieczeństwo i sytuację humanitarną, jak i również poziom wrogości i przemocy w kraju, które naraziłyby go na ryzyko śmierci oraz poważnego niebezpieczeństwa dla jego zdrowia. W październiku i listopadzie 2015 r. S.K. otrzymał środek tymczasowy od Trybunału, nakazujący powstrzymanie się z wydaleniem skarżącego do czasu rozpoznania sprawy przez Trybunał;

naruszenie Artykułu 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w związku z Artykułem 2 i 3 Konwencji w zakresie ryzyka dla życia i zdrowia obcokrajowca wynikającego z wykonania kary administracyjnego wydalenia. Trybunał podniósł, iż nie zostały przekonująco wykazane, że dostępne środki krajowe w pełni spełniały wymogi „skuteczności” w tego typu sprawach, a mianowicie odnośnie niezależnego i rygorystycznego badania ryzyka, możliwości zapobiegania wydaleniu, jeżeli tego typu ryzyko uznano za uzasadnione oraz „automatycznego skutku zawieszającego” kary wydalenia w razie skorzystania ze środka krajowego;

naruszenie Artykułu 5 § 1 (prawo do wolności) oraz Artykułu 5 § 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności) w zakresie aresztowania skarżącego w celu wykonania kary wydalenia administracyjnego.

Zgodnie z Artykułem 46 (moc wiążąca i wykonanie wyroków), Trybunał wskazał, że odniesienie okoliczności ustalonych przy naruszeniu Artykułu 5 Konwencji, byłoby uzasadnionym niezwłoczne zwolnienie S.K. , nie później niż z chwilą uprawomocnienia się niniejszego wyroku.  

Tydzień 7 - Maslova przeciwko Rosji

Niesprawne śledztwo w sprawie zamachu skutkującego śmiercią człowieka na posterunku policji – wyrok ETPC z 14.02.2017 r. w sprawie Maslova przeciwko Rosji (15980/12); jednomyślnie: naruszenie materialnego aspektu Artykułów 2 (prawo do życia) oraz 3 (zakaz tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji, naruszenie aspektu procesowego Artykułu 2 oraz brak naruszenia aspektu procesowego Artykułu 3 Konwencji.

Sprawa dotyczyła śmierci brata skarżącej na posterunku policji. Trybunał zgodził się z ustaleniami sądów krajowych co do odpowiedzialności funkcjonariusza policji za złe traktowanie oraz co do odpowiedzialności państwa za śmierć. Co do śledztwa, Trybunał zgodził się z wnioskami władz rosyjskich,  że postępowanie w zakresie zamachu skutkującego śmiercią brata skarżącej nie było wystarczająco wyczerpujące. Trybunał odnotował, mimo to, że postępowanie na poziomie krajowe skutkowało ustaleniem okoliczności złego traktowania ofiary oraz zidentyfikowaniem i ukaraniem sprawców. W związku z tym Trybunał stwierdził, że śledztwo w zakresie złego traktowania zostało skutecznie przeprowadzone. 

Tydzień 6 - Selmani i Inni przeciwko Macedonii

Usunięcie siłą dziennikarzy w czasie debaty parlamentarnej naruszyło ich wolność wyrażania opinii - wyrok ETPC z 09.02.2017 r. w sprawie Selmani i Inni przeciwko Macedonii (67259/14) - naruszenie Artykułu 6 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) w związku z nieprzeprowadzeniem przez Trybunał Konstytucyjny rozprawy oraz Artykułu 10 (wolność wyrażania opinii) Konwencji w związku usunięciem dziennikarzy z parlamentu przez ochronę. 

Sprawa dotyczyła usunięcia siłą dziennikarzy z parlamentu, gdzie relacjonowali debatę parlamentarną nad zatwierdzeniem budżetu państwowego za 2013 rok. W czasie debaty grupa posłów opozycji zaczęła zakłócać jej przebieg w izbie, w związku z czym została z niej usunięta przez pracowników ochrony. Skarżący, akredytowani dziennikarze, odmówili opuszczenia galerii, wyznaczonego dla dziennikarzy miejsca, co skończyło się użyciem siły przez ochronę i ostatecznie ich usunięciem. Dziennikarze złożyli skargę do Trybunału Konstytucyjnego na incydent oraz zarzucali brak rozprawy, na której mogliby przedstawić swoje stanowisko.Rząd nie przekonał Trybunału, że usunięcie dziennikarzy z parlamentu mogło być konieczne i uzasadnione. W szczególności, nic nie przemawiało za istnieniem jakiegokolwiek niebezpieczeństwa, w związku z protestami przed parlamentem w dniu incydentu, zarówno ze strony dziennikarzy (którzy ani nie przyczynili się ani nie zakłócali przebiegu obrad w izbie) ani ze strony posłów, którzy zakłócali przebieg obrad. Trybunału nie przekonało również, to że skarżący zobaczyli usunięcie posłów, które stanowiło przedmiot publicznego zainteresowania. Ponadto, sprawa skarżących przed Trybunałem Konstytucyjnym nie dotyczyła wyłącznie kwestii prawa, ale również faktów, które były kontestowane i które miały znaczenie dla wyniku sprawy; mieli więc prawo do ustnej rozprawy. Mimo to, pomimo ich wniosku, Trybunał Konstytucyjny nie przeprowadził ustnej rozprawy w ich sprawie bez podania przyczyn, dlaczego nie było to konieczne.

Tydzień 6 - Mitzinger przeciwko Niemcom

Wyłączenie prawa dziecka do spadku w razie urodzenia poza małżeństwem przed określoną datą było dyskryminujące - wyrok ETPC z 09.02.2017 r. w sprawie Mitzinger przeciwko Niemcom (29762/10); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 14 (zakaz dyskryminacji) w związku z Artykułem 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła praw spadkowych dzieci urodzonych poza małżeństwem. Pani Mitzinger, skarżąca, zarzucała, że nie mogła uzyskać stwierdzenia nabycia spadku po swoim zmarłym w 2009 r. ojcu, ponieważ urodziła się poza małżeństwem oraz przed wejściem w życie odpowiedniej ustawy, która by jej to gwarantowała. Rzeczywiście, dzieci urodzone poza małżeństwem przed 1 lipca 1949 r. zostały pozbawione jakichkolwiek praw do nabycia spadku czy też finansowego odszkodowania. Trybunał uznał, że cel różnego traktowania skarżącej, mianowicie zachowanie stabilności i pewności prawa oraz ochrona zmarłych oraz ich rodzin, był usprawiedliwiony. Mimo to, trudno uznać, że wyłączenie dzieci urodzonych poza małżeństwem przed określonym terminem wyznaczonym ustawą było proporcjonalne do poszukiwanego celu. Decydujące znaczenie miał fakt, że ojciec skarżącej uznał ją. Ponadto, skarżąca odwiedzała go regularnie i jego żonę. Świadomość istnienia dziecka męża, podobnie jak fakt, że prawo pozwalało dzieciom urodzonym w jak i poza małżeństwem po określonej dacie nabywać spadek, miały wpływ na oczekiwanie żony ojca skarżącej co do określonego spadku. W każdym wypadku zarówno europejskie jak i narodowe reformy w tym zakresie ukazały oczywistą tendencję zmierzającą do wyeliminowania jakiejkolwiek dyskryminacji dotyczącej praw spadkowych dzieci urodzonych poza małżeństwem. 

Tydzień 6 - Messana przeciwko Włochom

Naruszenie prawa do poszanowania własności właścicieli ziemi bezprawnie zajmowanych przez rząd było sprzeczne ze standardem procedury wywłaszczeniowej - wyrok ETPC z 09.02.2017 r. w sprawie Messana przeciwko Włochom (26128/04); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 1 Protokołu 1 (ochrona własności) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła pozbawienia własności poprzez pośrednie wywłaszczenie po zajęciu ziemi przez władze gminy w celu budowy mieszkań komunalnych. Trybunał odrzucił jednostronne oświadczenie rządu oferujące 236,777 euro oraz skreślenie skargi z listy spraw (Artykuł 37 Konwencji) w związku z nieadekwatnością zaproponowanej kwoty w stosunku do standardów strasburskich związanych z pośrednim wywłaszczeniem. Trybunał wskazał w szczególności, że skarżący zostali pozbawieni prawa własności, w rozumieniu Artykułu 1 Protokołu 1 Konwencji, w związku z bezprawnym zajęciem ziemi, a następnie nabyciem jej przez rząd w drodze pośredniego wywłaszczenia w sposób sprzeczny z zasadami dotyczącymi wywłaszczenia. Trybunał również zauważył, że przedmiotowa ingerencja była sprzeczna z zasadą legalizmu i przez to naruszyła prawo skarżących do poszanowania ich własności.

Tydzień 6 - Lashmankin i inni przeciwko Rosji

Władze lokalne wielokrotnie osłabiały publiczne protesty przeciwko korupcji, nieskutecznym rządom oraz represjom wobec swobód obywatelskich – wyrok ETPC z 07.02.2016 r. w sprawie Lashmankin i inni przeciwko Rosji (57818/09, 51169/10, 4618/11, 19700/11, 31040/11, 47609/11, 55306/11, 59410/11, 7189/12, 16128/12, 16134/12, 20273/12, 51540/12, 64243/12  i 37038/13); jednomyślnie: naruszenia Artykułu 11 (wolność zgromadzeń), 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w związku z Artykułem 11, 5 (prawo do wolności) oraz 6 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

23 skarżących z różnych części Rosji zarzuciło lokalnym władzom nałożenie surowych restrykcji na zaplanowane przez nich pokojowe zgromadzenia, bez odpowiedniego uzasadnienia. Trybunał uznał, że władze nałożyły surowe ograniczenia na plany skarżących związane z publicznymi wydarzeniami przez co naruszyły ich prawo do wolności zgromadzeń. Ograniczenia dotyczyły wymogów miejsca, czasu oraz przebiegu, co utrudniało osiągnięcie zamierzonego celu wydarzenia (np. poprzez zaznaczenie, że zgromadzenie może mieć miejsce poza centrum, gdzie nikt nie może go zobaczyć). Powyższe ograniczenia, razem z szerokim wachlarzem innych środków nałożonych na skarżących, były nieproporcjonalne i nieuzasadnione. Ponadto, były oparte na przepisach prawa, które nie chroniły przed arbitralnym i dyskryminacyjnym korzystaniem przez władze z przyznanych im uprawnień. Nie istniała również żadna dostępna procedura, która pozwoliłaby skarżącym na zaskarżenie decyzji władz. 

Tydzień 5 - Ait Abbou przeciwko Francji

Ukrywający się skarżący wiedział, że był poszukiwany więc nie był w związku z tym uprawniony do skarżenia bezprawności swojego tymczasowego aresztowania - wyrok ETPC z 2.02.2017 r. w sprawie Ait Abbou przeciwko Francji (44921/13); jednomyślnie: brak naruszenia Artykułu 6 § 1 Konwencji.

Skarżący zarzucał brak rzetelnego procesu sądowego, nie mogąc skarżyć się na bezprawność swojego tymczasowego aresztowania pod swoją nieobecność. Trybunał uznał w szczególności, że jak zostało ustalone w toku śledztwa, skarżący wiedział o tym, że jest poszukiwany przez policję, ale nie można go było znaleźć pod wskazanym przez niego adresem, ani pod adresem jego rodziców. W konsekwencji, jego niezdolność do skarżenia nieważności postanowień wydanych w toku postępowania przygotowawczego nie naruszyła prawa do rzetelnego procesu sądowego.

Tydzień 5 - Ilnseher przeciwko Niemcom

Retrospektywne prewencyjne aresztowanie skazanego mordercy było uzasadnione w chwili kiedy został umieszczony w ośrodku leczenia psychiatrycznego - wyrok ETPC z 2.02.2017 r. w sprawie Ilnseher przeciwko Niemcom (10211/12 i 27505/14) dotyczącej legalności prewencyjnego aresztowania mordercy; jednomyślnie: brak naruszenia Artykułu 5 § 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) czy Artykułu 7 (zakaz karania bez podstawy prawnej) Konwencji w zakresie retrospektywnego prewencyjnego aresztowania skarżącego od chwili gdy został umieszczony w ośrodku psychiatrycznym, tj. od 20 czerwca 2013 r.; brak naruszenia Artykułu 5 § 4 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) w zakresie długości postępowania dotyczącego kontroli prewencyjnego tymczasowego aresztowania skarżącego oraz brak naruszenia Artykułu 6 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) w zakresie rzekomego braku bezstronności jednego z sędziów, który zadecydował o retrospektywnym prewencyjnym aresztowaniu. 

Skarżący został prewencyjnie zatrzymany w 2008 r., kiedy skończył odbywać karę 10 lat pozbawienia wolności za morderstwo kobiety uprawiającej jogging, które popełnił jako nieletni w 1997 r. Zbrodnia miała seksualne podłoże. Jego aresztowanie zostało retrospektywnie przedłużone późniejszymi decyzjami sądu, opartymi na opiniach psychiatrycznych, które ujawniły wysokie ryzyko ponownego popełnienia przestępstwa z użyciem przemocy o podłożu seksualnym w razie wypuszczenia na wolność. 

Trybunał uznał w szczególności, że niemieckie sądy miały rację, ustalając, że zaburzenia psychiczne skarżącego były tak duże, że konieczne było jego aresztowanie jako osoby niepoczytalnej. Trybunał zauważył, że przez to, że prewencyjne aresztowanie zostało orzeczone w związku z jego stanem psychicznym, retrospektywne aresztowanie prewencyjne nie mogło być uznane za „karę” i stąd nie dotyczyła go zasada „zakaz karania bez podstawy prawnej”. Ponadto, Trybunał zdecydował jednomyślnie, skreślić skargę z listy spraw w części dotyczącej prewencyjnego aresztowania skarżącego od 6 maja 2011 r. (od daty kiedy wydano nakaz) do 20 czerwca 2013 r., z uwagi na oświadczenie rządu uznające, że skarżący nie został umieszczony w odpowiedniej instytucji zdrowia psychicznego w tym okresie i przyznał mu zadośćuczynienie z tego tytułu. 

Tydzień 5 - Navalnyy przeciwko Rosji

Rosyjskie władze wielokrotnie naruszyły prawa człowieka Aleksieja Navalnego poprzez arbitralne zatrzymania, bezprawne pozbawienia wolności oraz nierzetelne procesy - wyrok ETPC z 2.02.2017 r. w sprawie Navalnyy przeciwko Rosji (29580/12, 36847/12, 11252/13, 12317/13 i 43746/14): naruszenie Artykułu 5 (prawo do wolności), Artykułu 6 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) i Artykułu 11 (prawo do wolności zgromadzeń) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła siedmiokrotnego zatrzymania Aleksieja Navalnego w czasie różnych zgromadzeń publicznych oraz jego późniejszego ścigania za wykroczenia. Skarżący zarzucał, że powyższe środki były motywowane politycznie oraz naruszyły jego prawa człowieka. Trybunał uznał, że wszystkie zatrzymania były nieproporcjonalnymi reakcjami w stosunku do pokojowych demonstracji, podjęte bez analizy czy były uzasadnione, oraz naruszyły prawo skarżącego do wolności zgromadzeń. Biorąc pod uwagę łącznie wszystkie sprawy, wskazują one na istnienie praktyki, gdzie policja zakłócała niezgłaszane ale pokojowe zgromadzenia i zatrzymywała uczestników w ramach zawodowej rutyny. Siedem razy, kiedy skarżący został zatrzymany oraz dwie sytuacje, gdy zastosowano tymczasowe aresztowanie, stanowiło arbitralne pozbawienie go wolności, gdyż nie wskazano żadnej przyczyny, z której wynikałoby, że były konieczne w okolicznościach sprawy. W końcu, sześć z siedmiu postępowań w sprawie o wykroczenia było nierzetelnych. Sądy opierały swoje wyroki jedynie na wersji zdarzeń przedstawionej przez policję, jednocześnie nie odnosząc się do zarzutów, odmawiając skarżącemu przeprowadzenia dowodów oraz automatycznie zakładając stronniczość powołanych przez niego świadków. 

Tydzień 5 - Kalnėnienė przeciwko Belgii

Belgijskie władze naruszyły prawo do poszanowania mieszkania poprzez przeprowadzenie przeszukania bez nakazu, ale nie naruszyły prawa do rzetelnego procesu sądowego - wyrok ETPC z 31.01.2017 r. w sprawie Kalnėnienė przeciwko Belgii (40233/07); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego), brak naruszenia Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) oraz brak naruszenia Artykułu 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w związku z Artykułem 8 Konwencji.  

Sprawa dotyczyła przeszukania przeprowadzonego w mieszkaniu skarżącej oraz posłużenia się w ten sposób uzyskanym materiałem dowodowym w postępowaniu karnym, które skutkowało skazaniem skarżącej. Trybunał uznał w szczególności, że przeszukanie mieszkania skarżącej stanowiło naruszenie jej prawa zagwarantowanego Artykułem 8 Konwencji, a w szczególności jej prawa do poszanowania jej mieszkania. Trybunał zauważył, że powyższa ingerencja nie miała podstawy prawnej i nie była zgodna z prawem, jako że do przeszukania doszło bez nakazu wydanego przez sędziego śledczego. Trybunał wskazał, mimo to, że postępowanie karne nie było sprzeczne z wymogami rzetelnego procesu sądowego, podkreślając, że skarżąca mogła kwestionować materiał dowodowy zebrany w ten sposób przed sądami trzech instancji oraz sprzeciwić się jego wykorzystaniu; że jej skazanie zostało również oparte na innym materiale dowodowym niż otrzymany w skutek kwestionowanego przeszukania; oraz że nie było żadnych okoliczności, które mogłyby sugerować, że analiza dokonana przez sądy krajowe była arbitralna czy też oczywiście bezzasadna, czy też, że nie zapewniono prawa do obrony. Trybunał zauważył że skarżąca miała dostępne środki krajowe umożliwiające jej wystąpienie o naprawienie szkody na podstawie art. 8 Konwencji, w szczególności przez wytoczenie powództwa o odszkodowanie przeciwko państwu na podstawie art. 1382 Kodeksu cywilnego.