Gasangusenov przeciwko Rosji

Pasterze zginęli w wyniku nieuzasadnionego użycia śmiercionośnej siły – wyrok ETPC z 30.3.2021 r. w sprawie Gasangusenov przeciwko Rosji (skarga nr 78019/17); jednomyślnie:

Naruszenie art. 2 w aspekcie materialnym (prawo do życia) Konwencji;

Naruszenie art. 2 w aspekcie proceduralnym (prawo do życia: obowiązek przeprowadzenia skutecznego śledztwa).

Sprawa dotyczyła zabójstwa dwóch synów skarżącego, pracujących jako pasterze, w czasie operacji specjalnej przeprowadzonej przez agentów państwowych w sierpniu 2016 r. w Dagestanie. Dotyczyła również wszczętego w następstwie śledztwa.

Trybunał uznał, że synowie skarżącego zostali zamordowani w wyniku nieusprawiedliwionego użycia śmiercionośnej siły w sposób niezgodny z art. 2 Konwencji. Nie było dowodów na to, że poważnie rozważono planowanie i przeprowadzenie operacji. W tym świetle Trybunał uznał, że nie zostało wykazane, iż użyta śmiercionośna siła, która spowodowała śmierć synów skarżącego, była absolutnie konieczna. Okazało się również, że nie przeprowadzono żadnego skutecznego śledztwa w sprawie ich zabójstwa. Trybunał orzekł, zgodnie z art. 46 (moc wiążąca i wykonywanie wyroków) Konwencji, że rząd musi podjąć wszelkie niezbędne i odpowiednie środki w celu zapewnienia w niniejszej sprawie przestrzegania wymogów proceduralnych art. 2.

  

Bivolaru i Moldovan przeciwko Francji

Trybunał wyjaśnia warunki zastosowania domniemania równej ochrony w sporach dotyczących wykonania Europejskiego Nakazu Aresztowania – wyrok ETPC z 25.3.2021 r. w sprawie Bivolaru i Moldovan przeciwko Francji (skargi nr 40324/16 oraz 12623/17); jednomyślnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji w zakresie skargi pana Moldovana oraz

Brak naruszenia art. 3 w zakresie skargi pana Bivolaru.

Sprawa dotyczyła wydania skarżącej przez Francję władzom rumuńskim zgodnie z Europejskim Nakazem Aresztowania (ENA) dla celów wykonania kar pozbawienia wolności. Trybunał miał wyjaśnić warunki zastosowania domniemania równej ochrony w tych okolicznościach.

Trybunał uznał, że domniemanie równej ochrony zastosowane w sprawie pana Moldovana w zakresie dwóch warunków tj. braku marginesu swobody oceny ze stron władz krajowych i wykorzystania pełnego potencjału mechanizmu nadzorczego prawa UE. Dlatego też Trybunał ograniczył się do ustalenia, czy ochrona praw gwarantowanych przez Konwencję była ewidentnie niewystarczająca w niniejszej sprawie, tak że to domniemanie zostało obalone. W tym celu musiał ustalić, czy istniały wystarczająco mocne podstawy faktyczne pozwalające wykonującemu organowi sądowemu stwierdzenie, że wykonanie EWA spowodowałoby realne i indywidualne ryzyko, że skarżący zostanie poddany traktowaniu niezgodnemu z art. 3 z uwagi na warunki osadzenia w Rumunii. Trybunał zauważył, że pan Moldovan dostarczył materiał dowodowy na istnienie takiego ryzyka, który był wystarczający by wymagać od organu sądowego wykonującego dostarczenie dodatkowej informacji i zapewnień od państwa wydającego ENA odnośnie przyszłych warunków osadzenia w Rumunii. Trybunał stwierdził naruszenie art. 3 w zakresie w jakim okazało się, że wykonujące ENA organy sądowe nie wyciągnęły właściwych wniosków z uzyskanych informacji, chociaż informacje te dostarczyły wystarczająco solidnej podstawy faktycznej do odmowy wykonania przedmiotowego ENA.

W sprawie pana Bivolaru Trybunał uznał, w związku z decyzją o nie zadaniu pytania prejudycjalnego do TSUE w sprawie skutków dla wykonania ENA nadania statusu uchodźcy przez państwo członkowskie obywatelowi państwa trzeciego, które następnie zostało również państwem członkowskim, sąd kasacyjny orzekł bez wykorzystania pełnego potencjału odpowiednich międzynarodowych mechanizmów nadzorowania praw podstawowych. Domniemanie równej ochrony nie znajdowało więc zastosowania. Należało ocenić dwa aspekty skargi pana Bivolaru: skutki jego statusu uchodźcy oraz warunki osadzenia w Rumunii. W aktach sprawy przed wykonującym nakaz organem sądowym ani w dowodach przedstawionych przez skarżącego przed Trybunałem nie było nic, co sugerowałoby, że w Rumunii nadal groziłoby mu prześladowanie ze względów religijnych w przypadku jego przekazania. Trybunał uznał, że wykonujący nakaz organ sądowy, po przeprowadzeniu pełnej i dogłębnej analizy indywidualnej sytuacji skarżącego, które wykazało, że wziął pod uwagę jego status uchodźcy, nie miał wystarczająco solidnych podstaw faktycznych, aby ustalić istnienie rzeczywistego ryzyka naruszenia art. 3 Konwencji i odmowy wykonania ENA na tej podstawie. Trybunał uznał również, że opis warunków osadzenia w rumuńskich zakładach karnych przekazany przez skarżącego organowi sądowemu wykonującemu nakaz na poparcie jego wniosku o niewykonanie ENA nie był wystarczająco szczegółowy ani uzasadniony, aby stanowić dowód prima facie wskazujący na rzeczywiste ryzyko traktowania sprzecznego z art. 3 w przypadku jego przekazania władzom rumuńskim. W opinii Trybunału wykonujący nakaz organ sądowy nie był zobowiązany do żądania dodatkowych informacji od władz rumuńskich. W związku z tym uznał, że wykonujący nakaz organ sądowy nie miał solidnych podstaw faktycznych do ustalenia istnienia rzeczywistego ryzyka naruszenia art. 3 Konwencji i odmowy wykonania ENA z tych powodów.

Smiljanić przeciwko Chorwacji

Nieskuteczna implementacja przepisów o ruchu drogowym i odpowiedź sądu na recydywistę, który spowodował śmiertelny wypadek – wyrok ETPC z 25.3.2021 r. w sprawie Smiljanić przeciwko Chorwacji (skarga nr 35983/14);

6 głosami do 1: naruszenie art. 2 w zakresie niewypełnienia pozytywnego obowiązku państwa oraz aspektu proceduralnego tego przepisu w zakresie skutecznego śledztwa.

Osoba bliska skarżącego zmarła na skutek wypadku drogowego spowodowanego przez D.M., który przejechał na czerwonym świetle pod wpływem na alkoholu. Za to przestępstwo D.M. został skazany na karę dwóch lat pozbawienia wolności, z której odbył jedynie 14 miesięcy. D.M. był już wcześniej karany za naruszenia przepisów o ruchu drogowym a także za wykroczenia dotyczące prowadzenia pod wpływem alkoholu w tym samym czasie w którym doszło do wypadku.

Skarżący zarzucali, że władze krajowe nie zastosowały odpowiednich środków prawa o ruchu drogowym z uwagi na niepodjęcie odpowiednich środków w stosunku do D.M.

Trybunał przypomniał, że państwo ma obowiązek zapobiegać wypadkom drogowym poprzez egzekwowanie, za pomocą odpowiednich środków prewencyjnych i profilaktycznych, zgodności z odpowiednimi przepisami mającymi na celu zmniejszenie ryzyka niebezpiecznie nieostrożnego lub lekkomyślnego zachowania w ruchu drogowym. Ponieważ prawo krajowe odpowiadało temu wymogowi Trybunał sprawdził jak te przepisy funkcjonują w praktyce. Zauważył, że D.M. mógł być postrzegany jako recydywista, ale prawo jazdy odebrano mu jedynie dwukrotnie na bardzo krótki czas, wymierzając łagodne kary za czyny przeciwko bezpieczeństwu w ruchu drogowym zaś dziesięć wykroczeń zostało nie ukaranych z uwagi na przedawnienie karalności. Władze krajowe nie podjęły więc wszelkich dostępnych środków, które mogłyby powstrzymać jego zachowanie i zapobiec popełnieniu przez niego przestępstwa w postaci spowodowania śmiertelnego wypadku drogowego (odebranie prawa jazdy na dłuższy okres czasu, surowsze kary). Doszło więc do naruszenia art. 2 Konwencji.

Jednocześnie sądy wymierzyły mu karę najmniejszą z możliwych (2 lata pozbawienia wolności), poniżej minimalnego ustawowego progu (3 lata). Sądy nie uwzględniły jego dotychczasowych wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu w ruchu drogowym, stwierdzając, że jego dotychczasowe zachowanie było zgodne z prawem. Sądy nie wykazały więc należytej staranności w rozważeniu okoliczności sprawy. Opóźnienie o rok wykonania kary również wydało się nieracjonalne – państwo naruszyło swój obowiązek pod art. 2 do wykonania prawomocnych wyroków karnych bez zwłoki. Prawo krajowe było więc wykonywane w sposób niezbyt rygorystyczny i miało mało zniechęcający skutek na zapobieganie czynom zabronionym. Równocześnie nie zabezpieczono społecznego zaufania do rządów prawa i zdolności zapobiegania czynom niepożądanym.

 

Bilgen przeciwko Turcji

Brak sądowej kontroli przeniesienia sędziów – wyrok ETPC z 9.3.2021 r. w prawie Bilgen przeciwko Turcji (skarga nr 1571/07); jednomyślnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła sędziego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Ankarze, który został przeniesiony bez jego zgody do innego sądu niższej instancji na mocy dekretu Wysokiej Rady Sędziów i Prokuratorów bez kontroli sądu. Powtarzając powagę podziału władz, Trybunał uznał w szczególności, że dostęp skarżącego do sądu w sprawie o istotnym znaczeniu dla kariery zawodowej nie zmierzał do wypełnienia uzasadnionego celu i mógł potencjalnie naruszyć sądową niezależność. Doszło więc do naruszenia praw skarżącego.

Eminağaoğlu przeciwko Turcji

 Kara dyscyplinarna nałożona na urzędnika sądowego za korzystanie z wolności wypowiedzi: wiele naruszeń Konwencji – wyrok ETPC z 9.3.2021 r. w sprawie Eminağaoğlu przeciwko Turcji (skarga nr 76521/12);

Jednomyślnie: naruszenie art. 6 (prawo do rzetelnego procesu sądowego: prawo do sądu) Konwencji.

Sprawa dotyczyła nałożenia na sędziego kary dyscyplinarnej (przeniesienie służbowe) przez Radę Sędziów i Prokuratorów z uwagi na oświadczenia i krytykę wyrażoną w mediach o pewnych głośnych sprawach sądowych. W tamtym czasie skarżący był również przewodniczącym stowarzyszenia sędziów i prokuratorów.

Trybunał uznał, że aspekt cywilny art. 6 ust. 1 Konwencji znalazł zastosowanie w niniejszej sprawie, w świetle drugiego warunku ze sprawy Vilho Eskelinen i Inni przeciwko Finlandii.

Trybunał uznał, że kara nałożona na pana Eminağaoğlu przez odpowiednie władze dyscyplinarne nie została oceniona przez sąd.

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego)

Trybunał zauważył, że dane wywiadowcze zebrane w toku podsłuchiwania telefonu skarżącego w kontekście śledztwa zostały również użyte w postępowaniu dyscyplinarnym przeciwko niemu. W sprawie Karabeyoğlu przeciwko Turcji Trybunał stwierdził, że użycie danych poza celem, dla których zostały zebrane nie było zgodne z prawem krajowym.

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi)

Trybunał uznał w odniesieniu do faktu, że proces decyzyjny był wadliwy i pozbawiony niezbędnych gwarancji dla statusu skarżącego jako sędziego i przewodniczącego stowarzyszenia sędziów i prokuratorów, że ograniczeniom nałożonym na prawo skarżącego do wyrażania opinii pod art. 10 Konwencji nie towarzyszyły skuteczne i odpowiednie gwarancje przeciwko nadużyciom.

R.R. i Inni przeciwko Węgrom

Wiele naruszeń praw rodzin poszukujących azylu w czasie pobytu w strefie tranzytowej w Röszke – wyrok ETPC z 2.3.2021 r. w sprawie R.R. i Inni przeciwko Węgrom (skarga nr 36037/17); jednomyślnie: naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji;

6 głosami do 1: naruszenie art. 5 ust. 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego)

6 głosami do 1: naruszenie art. 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności)

Sprawa dotyczyła pozbawienia wolności skarżących w strefie tranzytowej w Röszke na granicy z Serbią w okresie między kwietniem a sierpniem 2017 r.

Trybunał uznał, że brak jedzenia dla R.R. oraz warunki pobytu innych skarżących (ciężarnej kobiety z dziećmi) doprowadził do naruszenia art. 3. Uznał również, że pobyt skarżących w strefie tranzytowej doprowadził do faktycznego pozbawienia wolności oraz braku formalnego orzeczenia władz czy jakiegokolwiek postępowania w sprawie zgodności z prawem ich pozbawienia wolności, które pozwoliłyby na bezzwłoczne ustalenie przez sąd legalności pozbawienia wolności, co doprowadziło do naruszenia art. 5.