Hanan przeciwko Niemcom

Śledztwo niemieckich władz w następstwie śmiercionośnego nalotu powietrznego w kontekście operacji NATO w Afganistanie – wyrok ETPC (Wielka Izba) z 16.02.2021 r. w sprawie Hanan przeciwko Niemcom (skarga nr 4871/16); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 2 (prawo do życia) Konwencji.

Sprawa dotyczyła śledztwa przeprowadzonego w następstwie śmierci dwóch synów skarżącego w nalocie powietrznym niedaleko Kunduz w Afganistanie, zarządzonego przez pułkownika niemieckiego kontyngentu w Międzynarodowych Siłach Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF) dowodzonych przez NATO.

Trybunał uznał, że fakt, że Niemcy zachowały wyłączną jurysdykcję nad swoimi wojskami rozmieszczonymi w ramach ISAF w zakresie poważnych przestępstw, które dodatkowo miały obowiązek ścigać zgodnie z prawem międzynarodowym i krajowym, stanowił cechy szczególne, które oceniane łącznie, zapoczątkowały istnienie związku jurysdykcyjnego dla celów art. 1 Konwencji w związku z obowiązkami proceduralnymi do ścigania pod art. 2.

Trybunał zauważył, że Federalny Prokurator Generalny uznał, że pułkownik K nie poniósł odpowiedzialności karnej głównie dlatego, że był przekonany, że w czasie zarządzania nalotami powietrznymi, w przestrzeni nie znajdowali się cywile. Według prokuratora generalnego pułkownik K nie działał z zamiarem spowodowania nadmiernych ofiar wśród cywili, które było wymagane do uznania go odpowiedzialnym popełnienia czynów z kodeksu przestępstw przeciwko prawu międzynarodowemu. Prokurator generalny uznał, że odpowiedzialność wynikająca z kodeksu karnego również była wykluczona z uwagi na zgodność nalotu powietrznego z prawem międzynarodowym służącym jako kontratyp. Pułkownik K sądził, że uzbrojeni Talibowie, którzy uprowadzili dwa zbiorniki paliwa byli członkami zorganizowanej grupy zbrojnej, która była stroną konfliktu wojennego i dlatego działał w uzasadnionych celach militarnych.

Trybunał zauważył, że niemiecka prokuratura cywilna nie miała uprawnień do podjęcia działań śledczych w Afganistanie zgodnie z Umową o statusie sił zbrojnych ISAF, ale musiałby się odwołać do międzynarodowej pomocy prawnej w tym celu. Mimo to Federalny Prokurator Generalny mógł oprzeć się na odpowiednim materiale dowodowym dotyczącym okoliczności i skutków nalotu powietrznego.

Federalny Trybunał Konstytucyjny sprawdził skuteczność śledztwa na podstawie skargi konstytucyjnej skarżącego. Biorąc pod uwagę, że FTK mógł uchylić decyzję o umorzeniu postępowania karnego, Trybunał uznał, że skarżący dysponował środkiem pozwalającym mu na podważenie skuteczności śledztwa. W końcu Trybunał zauważył, że śledztwo sejmowej komisji śledczej w sprawie nalotów osiągnęło wysoki poziom publicznej staranności w sprawie.

Tikhonov i Khasis p. Rosji

Wątpliwości co do bezstronności sądu nie zostały rozwiane – wyrok ETPC z 16.02.2021 r. w sprawie Tikhonov i Khasis p. Rosji (skargi nr 12074/12 i 16442/12); 6 głosami do 1:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sadowego: prawo do niezależnego sądu) Konwencji z uwagi na stronniczość sądu wydającego wyrok skazujący w sprawie skarżących.

W sprawie skarżący zarzucali, że sąd, który ich skazał za morderstwa adwokata i dziennikarza (zamordowanych w Moskwie w 2009 r.) nie był bezstronny. Opierali swoje zarzuty m.in. na oświadczeniach składanych przez członków składu sędziowskiego w mediach w czasie i po postępowaniu karnym.

Trybunał stwierdził, że sądy krajowe nie przyznały wystarczających gwarancji by wykluczyć uzasadnione wątpliwości co do bezstronności składu, który wydał wyrok w sprawie skarżących, a prawo skarżących do bycia sądzonym przez bezstronny sąd nie zostało poszanowane.

V.C.L. i A.N p. Zjednoczonemu Królestwu

Brak odpowiedniej ochrony dwóch potencjalnych ofiar handle dziećmi – wyrok ETPC z 16.02.2021 r. w sprawie V.C.L. i A.N p. Zjednoczonemu Królestwu (skargi nr 77587/12 i 74603/12); jednomyślnie:

Naruszenie art. 4 (zakaz pracy przymusowej) Konwencji oraz

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego).

Sprawa dotyczyła dwóch wietnamskich chłopców, których policjanci odkryli pracujących na farmie marihuany. Zostali zatrzymani i oskarżeni o przestępstwa narkotykowe, do których się przyznali. Po skazaniu zostali skierowani do zakładów poprawczych. Odpowiednie władze następnie uznały ich za ofiary handle dziećmi. Mimo to prokuratura nie podzieliła tego poglądu a Sąd Apelacyjny uznał oskarżenie za uzasadnione.

To był pierwszy raz, gdy Trybunał uznał związek między art. 4 Konwencji oraz oskarżeniem ofiar i potencjalnymi ofiarami handlu. Uznał, że ściganie ofiar lub potencjalnych ofiar handle nie było konieczne pod art. 4 Konwencji. Mimo to, biorąc pod uwagę ekspertyzę kompetentnych władz w tym zakresie, Trybunał stwierdził, że oskarżenie powinno było wskazać jasne przyczyny zgodne z definicją handlu by zaprzeczyć tym ustaleniom, coś co nie wydarzyło się w tej sprawie. Mimo to, mając na względzie obowiązek podjęcia działań operacyjnych celem ochrony ofiar handlu dziećmi, Trybunał uznał, że kiedy władze stały się świadome wiarygodnego podejrzenia, że jednostki były ofiarami handlu, powinny były zostać ocenione przez wykwalifikowaną osobę. Jakakolwiek decyzja o oskarżeniu powinna być poprzedzona taką oceną i podczas gdy decyzja nie wiązałaby prokuratora, to prokurator powinien wskazać jasne powody, dla których doszedł do odmiennych wniosków.

W sprawie V.C.L. i A.N., Trybunał uznał pomimo istnienia wiarygodnego podejrzenia, że byli ofiarami handlu dziećmi, ani policja ani prokuratura nie odwołała się do właściwego organu celem dokonania oceny mimo że w obu przypadkach było to sprawdzane przez prokuraturę, która nie zgodziła się z wnioskami właściwego organu bez podania jasnych przyczyn zdolnych podważyć te wnioski. Dodatkowo Sąd Apelacyjny ograniczył się do ustalenia, czy decyzja o oskarżeniu naruszała procedurę.

Trybunał uznał więc, że doszło do naruszenia art. 4 w przypadku obu skarżących.

Uznał również, że mimo że władze dokonały pewnych ułatwień dla skarżących po ich skazaniu, brak oceny czy byli ofiarami handlu mógł przeszkodzić w zabezpieczeniu ważnego materiału dowodowego mogącego pomóc w ich obronie. Taki proces był nierzetelny naruszając art. 6 ust. 1 Konwencji.

 

Gawlik p. Liechtensteinowi

Zwolnienie lekarza na podstawie oskarżeń o eutanazję było uzasadnione – wyrok ETPC z 16.02.2021 r. w sprawie Gawlik p. Liechtensteinowi (skarga nr 23922/19); jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wyrażania opinii ) Konwencji.

Sprawa dotyczyła doktora, który powziął podejrzenie, że w jego szpitalu dokonywano eutanazji. Tym samym wyszedł poza struktury szpitala i złożył zawiadomienie o popełnieniu przestępstwo. Sprawa przyciągnęła znaczące zainteresowanie mediów. Trybunał uznał w szczególności, że mimo że skarżący nie miał niewłaściwych zamiarów, to jednak wykazał się niedbalstwem nie weryfikując informacji. Jego zwolnienie było więc uzasadnione, biorąc pod uwagę skutki dla reputacji szpitala i jego pracowników. Trybunał uznał, że ingerencja w prawa skarżącego była proporcjonalna.

Sağdıç p. Turcji

Reputacja członka sił zbrojnych naruszona artykułem, który naruszył standardy odpwiedzialnego dziennikarstwa – wyrok ETPC z 09.02.2021 r. w sprawie Sağdıç p. Turcji (skarga nr 9142/16); 5 głosami do 2:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

W niniejszej sprawie skarżący zarzucał naruszenie jego prawa do ochrony jego reputacji po serii artykułów opublikowanych w dzienniku Taraf and Yeni Şafak w listopadzie i grudniu 2009 r., oskarżającymi go o udział w planowaniu akcji kryptonim “Klatka”, rzekomo mającej na celu stworzenie warunków do obalenia rządu.

Trybunał stwierdził, że w świetle wagi zarzutów w zawartych we wskazanych artykułach, które oskarżały pana Sağdıça o poważne przestępstwa, szkoda na jego reputacji osiągnęła poziom dolegliwości wymagany do wzięcia go pod uwagę pod art. 8. Trybunał uznał, że sądy krajowe nie wyważyły odpowiednio między prawem skarżącego do poszanowania jego prawa do życia prywatnego z jednej strony a wolnością prasy z drugiej. Stwierdził, że treść artykułów była niezgodna ze standardami odpowiedzialnego dziennikarstwa. Wskazał, że sądy krajowe powinny wykazać się większą skrupulatnością przy ważeniu konkurujących interesów w sprawie. Sądy nie wykazały odpowiedniego zrozumienia powagi naruszenia prawa skarżącego do ochrony jego reputacji wynikającego z publikacji zarzutów oskarżających go o bardzo poważne działania i mogące wystawić go na publiczne potępienie.

Ramazan Demir p. Turcji

Odmowa zezwolenia osadzonemu skonsultowania stron dotyczących prawa w Internecie (takich jak strona Trybunału Praw Człowieka) była nieuzasadniona – wyrok ETPC z 9.02.2021 r. w sprawie Ramazan Demir p. Turcji (skarga nr  68550/17); jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi: wolność otrzymywania informacji i idei) Konwencji.

Sprawa dotyczyła odmowy przez władze zakładu karnego uwzględnienia wniosku osadzonego o dostęp do pewnych stron internetowych w toku tymczasowego aresztowania w zakładzie karnym w Silivri w 2016 r. Pan Demir, adwokat, wnioskował o dostęp do stron internetowych Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Trybunału Konstytucyjnego oraz Oficjalnej Gazety w celu przygotowania swojej obrony i sprawdzenia spraw swoich klientów.

Trybunał uznał, że ponieważ dostęp osadzonych do pewnych stron zawierających informację prawną został przyznany prawem tureckim dla celów ćwiczeń i resocjalizacji, ograniczenie panu Demirowi dostępu do powyższych stron, które zawierały informację prawną, która mogła mieć znaczenie dla rozwoju skarżącego i resocjalizacji w kontekście jego zawodu i zainteresowań, stanowiła ingerencję w jego prawo do otrzymywania informacji. Zauważył w związku z tym, że sądy krajowe nie wskazały wystarczającego uzasadnienia, dlaczego dostęp skarżącego do stron internetowych ETPC, TK czy Oficjalnej Gazety nie mógł być postrzegany jako typowy dla jego ćwiczeń i resocjalizacji, do których skarżący byli uprawnieni zgodnie z prawem krajowym ani czy i dlaczego skarżący powinien być postrzegany jako więzień należący do szczególnie niebezpiecznych czy należących do nielegalnej organizacji – dla tej kategorii bowiem Internet mógł być ograniczony. Dodatkowo, ani władze więzienne ani rząd nie wyjaśniły dlaczego kwestionowany środek był konieczny w niniejszej sprawie mając na celu uzasadniony cel utrzymania porządku i bezpieczeństwa w więzieniu oraz zapobieganie przestępstwom. Dlatego ingerencja nie była konieczna w demokratycznym społeczeństwie.

Xhoxhaj p. Albanii

Postępowanie weryfikacyjne prowadzące do zwolnienia sędzi Trybunału Konstytucyjnego było rzetelne a zwolnienie proporcjonalne – wyrok ETPC z 9.02.2021 r. w sprawie Xhoxhaj p. Albanii (skarga nr 15227/19); 6 głosami do 1:

Brak naruszenia art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji w zakresie rzekomego braku niezależności i bezstronności organów weryfikacyjnych;

5 głosami do 2 – brak naruszenia art. 6 ust. 1 w zakresie nierzetelności postępowania;

5 głosami do 2 – brak naruszenia art. 6 ust. 1 w zakresie rzekomego braku jawnej rozprawy przed izbą odwoławczą;

5 głosami do 2 – brak naruszenia art. 6 ust. 1 w zakresie rzekomego naruszenia zasady pewności prawa;

5 głosami do 2 – brak naruszenia art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego).

Sprawa dotyczyła sędzi Trybunału Konstytucyjnego, która została zwolniona z urzędu w wyniku postępowania wszczętego przeciwko niej, jako część wyjątkowego procesu rewaluacji przydatności do zawodu wszystkich sędziów i prokuratorów w kraju, zwanego inaczej procesem weryfikacyjnym. Skarżąca została oceniona przez organy weryfikacyjne a jej zwolnienie została potwierdzone na posiedzeniu tajnym izby odwoławczej.

Trybunał uznał, że nie doszło do naruszenia art. 6 ust. 1, ponieważ organy weryfikacyjne były niezależne i bezstronne, postępowanie było rzetelne, odbyła się jawna rozprawa przed izbą odwoławczą (co nie było ściśle wymagane) a zasada pewności prawa nie została naruszona. Trybunał następnie stwierdził, że zwolnienie jej z urzędu było proporcjonalne a ustawowy dożywotni zakaz nałożony na skarżącą co do powrotu do wymiaru sprawiedliwości z uwagi na poważne etyczne naruszenia był spójny z zapewnieniem integralności urzędu sędziowskiego i zaufania publicznego do wymiaru sprawiedliwości – nie doszło więc do naruszenia art. 8 EKPC.

N.Ç. p. Turcji

Postępowanie karne przeciwko osobom oskarżonym w związku z prostytucją 14-letniego dziecka: naruszenia Konwencji – wyrok ETPC z 9.02.2021 r. w sprawie N.Ç. p. Turcji (skarga nr 40591/11); jednomyślnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) I art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego I rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła zarzutów co do postępowania karnego przeciwko wielu osobom oskarżonym o przestępstwa związane z prostytucją 14-letniego dziecka. Trybunał uznał, ze brak wsparcia dla skarżącej, niezapewnienie jej ochrony wobec oskarżonych, niepotrzebna rekonstrukcja gwałtów, powtarzające się badania lekarskie, brak spokojnego i bezpiecznego środowiska na rozprawie, ocena zgody ofiary, przewlekłość postępowania i w końcu, fakt, że dwa przestępstwa się przedawniły, doprowadził do poważnego przypadku wtórnej wiktymizacji skarżącej. Zachowanie władz krajowych było niezgodne z obowiązkiem ochrony dziecka, które było ofiarą wykorzystywania seksualnego i gwałtu.