S.M. p. Chorwacji

Trybunał dostrzegł uchybienia w śledztwie chorwackich władz co do zarzutu zmuszania do prostytucji – wyrok ETPC (Wielka Izba) z 25.6.2020 r. w sprawie S.M. p. Chorwacji (skarga nr 60561/14); jednomyślnie:

Naruszenie art. 4 (zakaz niewolnictwa / zakaz pracy przymusowej) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi Chorwatki na handel ludźmi i zmuszanie do prostytucji.

Trybunał wykorzystał okazję w sprawie skarżącego do wyjaśnienia swojego orzecznictwa w sprawie handlu ludźmi w  celu wykorzystywania do prostytucji. Podkreślił, że oparł się na definicji wynikającej z prawa międzynarodowego aby zdecydować, czy mógł określić zachowanie czy sytuację jako handel ludźmi w rozumieniu art. 4 Konwencji, a w konsekwencji czy przepis ten mógł być zastosowany w szczególnych okolicznościach sprawy.

Wyjaśnił również, że pojęcie „pracy przymusowej lub obowiązkowej” pod art. 4 Konwencji ma na celu ochronę przed wypadkami poważnego wykorzystywania, takimi jak przymuszanie do prostytucji, niezależnie od tego czy w szczególnych okolicznościach sprawy miały związek ze specyficznym kontekstem handlu ludźmi.

Trybunał uznał, że art. 4 mógł zostać zastosowany w sprawie skarżącej, ponieważ pojawiły się pewne charakterystyczne elementy handlu ludźmi i zmuszania do prostytucji, takie jak nadużycie władzy nad narażoną jednostką, przymus, oszustwo oraz udzielenie schronienia. W szczególności sprawca w sprawie był funkcjonariuszem policji, podczas gdy skarżąca była beneficjentką opieki społecznej od 10 roku życia i to on pierwszy się z nią skontaktował na Facebooku sprawiając, że uwierzyła, że jej pomoże znaleźć pracę. Tymczasem zmusił ją do pracy, w której musiała świadczyć usługi seksualne, aranżując do tego mieszkanie, które wynajął oraz wożąc ją do klientów. Taka sytuacja oznaczała, że prokuratura miała obowiązek przeprowadzić śledztwo w zakresie zarzutów skarżącej. Mimo to nie zbadali wszystkich możliwych ścieżek śledztwa, a mianowicie nie przesłuchali wszystkich możliwych świadków i dlatego postępowanie przed sądem sprowadzało się do konfrontacji słów ofiary ze słowami sprawcy. Takie zaniedbania fundamentalnie uniemożliwiły władzom krajowym ustalenie prawdziwej natury stosunków między skarżącą i sprawcą, a w szczególności czy była przez niego wykorzystywana.

Petro Carbo Chem S.E. p. Rumunii

Mniejszościowy akcjonariusz w spółce Oltchim zobowiązany do zapłaty odszkodowania za krytykowanie prezesa w prasie – naruszenie prawa do wolności wypowiedzi – wyrok ETPC z 30.6.2020 r. w sprawie Petro Carbo Chem S.E. p. Rumunii (skarga nr 21768/12); jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji.

Sprawa dotyczyła orzeczenia sądu cywilnego w sprawie skarżącej spółki zobowiązującego do zapłaty symbolicznego odszkodowania dla prezesa spółki Oltchim (która była największą fabryką chemiczną w Rumunii) za krytykowanie jego zarządzania spółką w kontekście konfliktu medialnego.

Trybunał uznał, że komentarze skarżącej spółki dotyczyły kwestii leżącej w interesie publicznym odnoszącej się do wolnego przepływu informacji i idei w sferze działalności potężnej spółki handlowej, a także odnoszącej się do odpowiedzialności dyrektorów takich spółek, co wymagało wyższego poziomu ochrony wolności wypowiedzi.

Trybunał również uznał, że ustalenia przeciwko skarżącej spółce doprowadziły do ingerencji w prawo spółki do wolności wypowiedzi. Zauważył, że rumuńskie sądy nie wyważyły odpowiednio potrzeby ochrony reputacji prezesa z koniecznością zapewnienia zgodności z regułami konwencyjnymi do tego stopnia, że bardzo mocne powody były wymagane do uzasadnienia nałożenia ograniczeń na wolność wypowiedzi w zakresie kwestii o interesie publicznym w odniesieniu do głównej spółki.

Trybunał oddalił skargę spółki pod art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego) w zakresie ataku na jej reputację z uwagi na jej bezzasadność. Trybunał zauważył, że komentarze uczynione przez prezesa dotyczące skarżącej spółki również dotyczyły kwestii o interesie publicznym a ograniczenia akceptowalnego krytycyzmu spółki były szersze biorąc pod uwagę, że stanowiło wielki koncern posiadający wiele przemysłowych miejsc w Europie i był jednocześnie akcjonariuszem w Oltchimie.

Cimperšek p. Słowenii

Odmowa nadania statusu biegłego sądowego skutkowała naruszeniem prawa do rzetelnego procesu sądowego oraz wolności wypowiedzi – wyrok ETPC z 30.6.2020 r. w sprawie Cimperšek p. Słowenii (skarga nr 58512/16); jednomyślnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji oraz

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji.

Sprawa dotyczyła odrzucenia przez Ministra Sprawiedliwości wniosku skarżącego o wpis na listę biegłych sądowych z uwagi na brak wymaganych kwalifikacji osobistych. Minister odniósł się do treści bloga skarżącego i jego maili, w których skarżył się na pracę Ministerstwa.

Trybunał stwierdził naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego z uwagi na to, że sąd I instancji odrzucił wniosek skarżącego o rozpoznanie sprawy na rozprawie. Uczynił tak pomimo faktu, że skarżący chciał zakwestionować decyzję Ministra poprzez przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków aby wykazać fakt, że nadawał się na biegłego sądowego i zakwestionować związek przyczynowy między jego kwalifikacjami do tej roli a blogiem i mailami. Dodatkowo, sąd I instancji, jedyny organ uprawniony do oceny faktów i prawa w sprawie, nie wyjaśnił w sposób przekonujący oparcia się na przepisach pozwalających na odrzucenie wniosku o rozpoznanie sprawy na rozprawie.

Fakt, że komentarze na blogu i w mailach były cytowane jako bezpośrednia przyczyna odrzucenia wniosku skarżącego o uzyskanie statusu biegłego sądowego skutkował również nieuzasadnioną ingerencją w jego prawo do wolności wypowiedzi i naruszeniem art. 10 Konwencji.

Popović i Inni p. Serbii

Brak dyskryminacji w przepisie o zasiłku dla niepełnosprawnych dla osób sparaliżowanych w Serbii – wyrok ETPC z 30.6.2020 r. w sprawie Popović i Inni p. Serbii (skargi nr 26944/13, 14616/16, 14619/16 i 22233/16); 5 głosami do 2:

Brak naruszenia art. 14 (zakaz dyskryminacji) w zw. z art. 1 Protokołu Nr 1 (ochrona własności) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi, że prawo krajowe dotyczące zasiłków dla niepełnosprawnych dla osób sparaliżowanych było dyskryminujące. Skarżący zarzucali w szczególności, że osoby sparaliżowane (w tym oni) otrzymywali mniejsze zasiłki niż weterani wojenni za taką samą niepełnosprawność.

Trybunał uznał w szczególności, że wybór dokonany przez serbskiego legislatora aby rozróżnić przepisy o zasiłkach dla osób sparaliżowanych w zależności od tego czy byli cywilami czy weteranami wojennymi nie były pozbawione uzasadnionej podstawy. Ten wybór opierał się na odpowiednich i wystarczających podstawach, a mianowicie różne formy w jakie obie grupy osób doznały tego typu obrażeń. Niepełnosprawni weterani wojenni doznali ich wykonując swoje obowiązki łączące się z większym ryzykiem i większymi trudnościami w otrzymaniu odszkodowania, podczas gdy niepełnosprawni cywilne, tacy jak skarżący, zostali ranni w wypadkach i mieli dostęp do zasiłków niekoniecznie dostępnych dla weteranów wojennych.

Tempel p. Czechom

Wielokrotne uchylanie sprawy o morderstwo przed skazaniem w piątym postępowaniu naruszyło Konwencję – wyrok ETPC z 25.6.2020 r. w sprawie Tempel p. Czechom (skarga nr 44151/12); jednomyślnie:

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji z uwagi na brak rzetelności skazania skarżącego za morderstwo oraz

Naruszenie art. 6 ust. 1 z uwagi na przewlekłość postępowania.

Sprawa dotyczyła powtarzających się postępowań karnych o zabójstwo przed sądem I i II instancji przez okres 10 lat.

Trybunał uznał w szczególności, że działania Wysokiego Sądu, który kilkakrotnie uchylał sprawę i przekazywał ją do sądu I instancji, było co do zasady niezgodne z regułami wynikającymi z procedury karnej i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Ostatecznie przekonał do swojego poglądu sądy niższej instancji, by zmienić ocenę dowodów i uznać oskarżonego winnym morderstwa. Działania Wysokiego Sądu skutkowały przekonaniem sądu I instancji w piątym postępowaniu, że oskarżony jest jednak winny.

Moustahi p. Francji

Administracyjne pozbawienie wolności w następstwie pośpiesznego wydalenia dwóch dzieci, które bezprawnie wkroczyły do Majotty z Komorów: wiele naruszeń Konwencji – wyrok ETPC z 25.6.2020 r. w sprawie Moustahi p. Francji (skarga nr 9347/14);

Jednomyślnie: naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji w stosunku do 2go i 3go skarżącego z uwagi na warunki osadzenia;

Jednomyślnie: naruszenie art. 3 w stosunku do 2go i 3go skarżącego z uwagi na warunki ich wydalenia do Komorów;

Jednomyślnie: brak naruszenia art. 3 w stosunku do 1go skarżącego;

Jednomyślnie: naruszenie art. 5 ust. 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) w stosunku do 2go i 3go skarżącego;

Większością: naruszenie art. 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności) w stosunku do 2go i 3go skarżącego;

Większością: naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) w stosunku do wszystkich trzech skarżących;

Jednomyślnie: naruszenie art. 4 Protokołu Nr 4 (zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców) w stosunku do 2go i 3go skarżącego;

Jednomyślnie: brak naruszenia art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w zw. z art. 3 w stosunku do skargi dotyczącej braku środka odwoławczego na warunki wydalenia 2go i 3go skarżącego;

Większością: naruszenie art. 13 w zw. z art. 8 i art. 13 w zw. z art. 4 Protokołu nr 4 w zakresie skargi na brak skutecznego środka odwoławczego przeciwko wydaleniu 2go i 3go skarżącego.

Sprawa dotyczyła warunków w jakich dwoje dzieci, zatrzymanych po nielegalnym wkroczeniu na francuskie terytorium Majotty, zostało umieszczonych w ramach administracyjnego pozbawienia wolności razem z dorosłymi, arbitralnie powiązanych z jednym z nich dla celów administracyjnych oraz wydalonych do Komorów bez starannej i indywidualnej oceny ich sytuacji.

Trybunał był przekonany, że administracyjne powiązanie dwójki dzieci z niespokrewnionym z nimi dorosłym nie leżało w najlepszym interesie dzieci, lecz raczej miało zapewnić ich szybkie wydalenie do Komorów. Umieszczenie ich w areszcie mogło spowodować u nich stres i niepokój, w szczególności traumatyczne skutki dla ich stanu psychicznego. Francuskie władze nie zapewniły skutecznej ochrony dzieciom i nie wzięły pod uwagę ryzyka jakie czyhało na nich w kraju pochodzenia w razie powrotu.

Ghoumid i Inni p. Francji

Skarżący pozbawieni obywatelstwa za terroryzm: brak naruszenia Konwencji – wyrok ETPC z 25.6.2020 r. w sprawie Ghoumid i Inni p. Francji (skargi nr 52273/16, 52285/16, 52290/16, 52294/16 and 52302/16); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła pięciu osób, wcześniej posiadających podwójne obywatelstwo, którzy zostali skazani za udział w spisku zbrojnym mającym na celu popełnienie czynów terrorystycznych. Po odbyciu swoich kar wyszli na wolność w 2009 i 2010 r., a następnie zostali pozbawieni francuskiego obywatelstwa w 2015 r.

Trybunał powtórzył, że przemoc terrorystyczna stanowi sama w sobie zagrożenie dla praw człowieka. Ponieważ skarżący mieli już inne obywatelstwo, decyzja o pozbawieniu ich francuskiego obywatelstwa nie doprowadziła do sytuacji bezpaństwowości. Dodatkowo, utrata francuskiego obywatelstwa nie oznaczała automatycznej deportacji z Francji, ale jeśli taki środek miałby zostać podjęty przeciwko nim, to posiadali odpowiednie środki, by powołać się na swoje prawa. W końcu, Trybunał zauważył, że pozbawienie obywatelstwa zgodnie z art. 25 kodeksu cywilnego nie stanowiło kary w rozumieniu art. 4 Protokół nr 7 (zakaz ponownego sądzenia lub karania) i dlatego przepis ten nie znalazł zastosowania w sprawie.

Milijević p. Chorwacji

Oświadczenia złożone w swojej obronie na sali rozpraw zasługują na wyższą ochronę Konwencji – wyrok ETPC z 25.6.2020 r. w sprawie Milijević p. Chorwacji (skarga nr 68317/13); jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skazania skarżącego za zniesławienie z uwagi na oświadczenia złożone w swojej obronie w innym postępowaniu karnym przeciwko niemu o zbrodnie wojenne. W szczególności, w mowie końcowej, oskarżył emerytowanego pułkownika chorwackiej armii, osobę trzecią, która nie pełniła żadnej roli w postępowaniu karnym o wywieranie wpływu na świadków.

Trybunał uznał w szczególności, że sądy krajowe nie wyważyły odpowiednio między wolnością wypowiedzi skarżącego w kontekście jego prawa do obrony z jednej strony oraz prawem pułkownika do ochrony jego dobrego imienia z drugiej.

W szczególności oświadczenia skarżącego nie były złośliwe i zostały wystarczająco powiązane z jego sprawę, podczas gdy pułkownik powinien być bardziej tolerancyjny na krytykę, biorąc pod uwagę fakt, że wkroczył na publiczną arenę biorąc udział w rozprawach w sprawie skarżącego i przez swoją rolę w odkrywaniu zbrodni wojennych.

Trybunał podkreślił, że priorytet powinien zostać dany oskarżonemu, który chciał w sposób swobodny wypowiedzieć się w swojej obronie bez strachu o oskarżenie go o zniesławienie, jak tylko nie skutkowało to fałszywym oskarżeniem o karalne zachowanie przeciwko uczestnikowi postępowania czy osobie trzeciej. To nie miało miejsca w niniejszej sprawie, ponieważ oskarżenia skarżącego nie doprowadziły do postępowania karnego przeciwko pułkownikowi.

Stavropoulos i Inni p. Grecji

Świadectwo urodzenia wskazujące kiedy dziecko zostało nazwane w drodze aktu cywilnego naruszyło prawo rodziny do niemanifestowania swojej wiary – wyrok ETPC z 25.6.2020 r. w sprawie Stavropoulos i Inni p. Grecji (skarga nr 52484/18); jednomyślnie:

Naruszenie art. 9 (wolność myśli, sumienia i wyznania) Konwencji.

Sprawa dotyczyła praktyki pewnych urzędów stanów cywilnego w Grecji wskazujących w świadectwach urodzenia, kiedy dziecko uzyskało imię w drodze aktu cywilnego. Stavroula-Dorothea Stavropoulou i jej rodzice, skarżący w sprawie, zarzucali w szczególności, że ręczna notka „nazwany” na jej świadectwie urodzenia obok pierwszego imienia zakładała, że nie została ochrzczona.

Trybunał zgodził się ze skarżącymi, że notka nie miała szczególnego powiązania i uznał, że w zawarcie takiej informacji na świadectwie urodzenia, publicznie i często używanym dokumencie, stanowiło ingerencję w ich prawo do manifestowania swojej religii.

Trybunał uwzględnił, że notka nie była konieczna i nie była przewidziana prawem, a raczej wynikiem szerokiego przekonania pewnych greckich urzędów stanu cywilnego, że istniały dwie alternatywne procedury nabycia imienia: przez chrzest i nazwanie i jedynie ci, którzy nie zostali ochrzczeni wymagali nazwania.

Omorefe p. Hiszpanii

Niezdolność matki utrzymania kontaktu z jej synem umieszczonym w rodzinie zastępczej a następnie adoptowanym naruszyła Konwencję – wyrok ETPC z 23.6.2020 r. w sprawie Omorefe p. Hiszpanii (skarga nr 69339/16); jednomyślnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła umieszczenia w rodzinie zastępczej oraz późniejszej adopcji dziecka oraz niemożliwości biologicznej matki utrzymania z nim kontaktu.

W 2009 r. skarżąca pani Omorefe wniosła o umieszczenie jej syna (urodzonego w 2008 r.) w rodzinie zastępczej z uwagi na osobiste i rodzinne trudności. Mimo to nalegała na to, by nie pozbawiać jej jednocześnie kontaktu z jej synem. Trzy miesiące później dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej zaś prawa skarżącej do wizyt dziecka zawieszono.

Trybunał nie był przekonany powodami podanymi przez władze krajowe uzasadniającymi przedadopcyjne umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej i adopcję wbrew skarżącej, która mogła wykonywać prawa do kontaktu jedynie przez trzy miesiące na początku postępowania, sugerujące, że od początku władze chciały umieścić dziecko w rodzinie zastępczej w celu adopcji. Trybunał zauważył również, że władze nie przewidziały żadnych mniej radykalnych środków w hiszpańskim prawie takich jak czasowe umieszczenie lub proste umieszczenie – środków poza procesem adopcyjnym, które szanowałyby rodziców zastępczych tak by nie mieli złudnych nadziei. W konsekwencji Trybunał uznał, że władze hiszpańskie nie podjęły odpowiednich i wystarczających kroków aby zapewnić poszanowanie prawa skarżącej do utrzymania kontaktu z jej dzieckiem, czym naruszono jej prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.

Pod art. 46 (moc wiążąca i wykonanie wyroków) Konwencji, Trybunał przypomniał, że władze krajowe powinny ponownie ocenić sytuację pani Omorefe i jej małoletniego syna oraz przewidzieć możliwość ustalenia kontaktów między nimi, biorąc pod uwagę aktualną sytuację dziecka i jego najlepszy interes.

Vladimir Kharitonov p. Rosji

Strony internetowe zablokowane w Rosji z naruszeniem prawa do wolności wypowiedzi – wyroki ETPC z 23.6.2020 r. w sprawach Vladimir Kharitonov p. Rosji (skarga nr 10795/14), OOO Flavus i Inni p. Rosji (skargi nr 12468/15, 23489/15, and 19074/16), Bulgakov p. Rosji (skarga nr 20159/15) oraz Engels p. Rosji (skarga nr 61919/16); jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji oraz

Naruszenie art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w zw. z art. 10 Konwencji.

Sprawy dotyczyły różnych rodzajów środków blokujących, łącznie z „równoległym” blokowaniem (tam gdzie zablokowany adres IP był dzielony przez kilka stron łącznie z tą, która była celem), „nadmiernym” blokowaniem” (tam gdzie cała strona została zablokowana z uwagi na jedną stronę albo plik) oraz „hurtowym” blokowaniem (trzy media online zostały zablokowane przez Prokuratora Generalnego za wyświetlenie pewnych wiadomości).

Trybunał podkreślił wagę Internetu jako żywotnego narzędzia w wykonywania prawa do wolności wypowiedzi. Uznał, że przepisy ustawy o informacji Rosji służyły blokowaniu stron internetowych powodowały nadmierne i arbitralne skutki i nie przewidywały odpowiednich gwarancji przeciwko nadużyciom.

Molla Sali p. Grecji

Wyrok dotyczący słusznego zadośćuczynienia w sprawie, w której zastosowano prawo szariatu w zakresie nieruchomości Greka z mniejszości muzułmańskiej – wyrok ETPC (Wielka Izba) z 18.6.2020 r. w sprawie Molla Sali p. Grecji (skarga nr 20452/14);

Sprawa dotyczyła zastosowania przez greckie sądy prawa szariatu w sporze o spadek między Grekami należącymi do mniejszości muzułmańskiej.

W wyroku z 19.12.2018 r. Wielka Izba ETPC stwierdziła naruszenie art. 14 (zakaz dyskryminacji) Konwencji w zw. z art. 1 Protokołu Nr 1 (ochrona własności), uznając, że skarżąca pani Molla Sali doznała różnicy w traktowaniu z uwagi na wyznanie swojego męża. Trybunał zastrzegł sobie rozstrzygnięcie kwestii ewentualnego słusznego zadośćuczynienia, co nastąpiło właśnie teraz; jednomyślnie:

- w zakresie własności zmarłego znajdującej się w Grecji, Grecja powinna podjąć kroki celem zapewnienia pani Molli Sali zachowania własności nieruchomości zapisanej jej przez męża w Grecji albo że jej prawa własności zostaną przywrócone; w wypadku niepodjęcia takich środków w ciągu roku Grecja zapłaci pani Molli Sali kwotę 41,103.36 euro tytułem odszkodowania. Dodatkowo, Grecja zapłaci jej 10,000 EUR tytułem zadośćuczynienia oraz 5,828.33 EUR tytułem zwrotu kosztów i wydatków.

- oddalił większością głosów skargę w pozostałej części o słuszne zadośćuczynienie. W zakresie nieruchomości znajdującej się w Turcji, Trybunał przypomniał, że skargę wniesiono jedynie przeciwko Grecji a kwestia nieruchomości w Turcji była przedmiotem toczącego się postępowania w Turcji. Z tych powodów przedmiotowa nieruchomość nie może stanowić podstaw żadnych roszczeń o słuszne zadośćuczynienie przeciwko Grecji w ramach tego postępowania.

Boljević p. Serbii

Odmowa wznowienia postępowania o ustalenie ojcostwa sprzed 40 lat naruszyła Konwencję – wyrok ETPC z 16.6.2020 r. w sprawie Boljević p. Serbii (skarga nr 47443/14); jednomyślnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła odmowy sądów krajowych wznowienia postępowania o ustalenie ojcostwa z lat 1970 r. z uwagi na przedawnienie. Skarżący zarzucał, że orzeczenie odebrało mu możliwość udowodnienia swojego pochodzenia w drodze nowoczesnych metod testowania DNA.

Trybunał uznał, że pomimo że terminy przedawnienia w sprawach związanych z ojcostwem miały na celu zagwarantowanie pewności prawa, nie było dostatecznie wystarczających podstaw do pozbawienia skarżącego prawa do odkrycia prawdy o sobie w ważnym aspekcie jego tożsamości, bez wyważenia konkurujących interesów w sprawie.

W rzeczywistości terminu do wznowienia postępowania określone w prawie krajowym nie pozwalały władzom na przeprowadzenie takiego testu wyważenia interesów, biorąc pod uwagę bardzo szczególne okoliczności w sprawie skarżącego, a mianowicie, że dowiedział się o postępowaniu o ustalenie ojcostwa na przełomie 2011 i 2012 r., gdy osoba, o której myślał, że jest jego biologicznym ojcem zmarła i wszczęto postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku.

Baldassi i Inni p. Francji

Skazanie aktywistów zaangażowanych w kampanię bojkotującą produkty importowane z Izraela nie miało odpowiednich i wystarczających podstaw i naruszyło ich prawo do wolności wypowiedzi – wyrok ETPC z 11.6.2020 r. w sprawie Baldassi i Inni p. Francji (skarga nr 15271/16); większością:

Brak naruszenia art. 7 (zakaz karania bez podstawy prawnej) Konwencji oraz jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji.

Sprawy dotyczyły skargi aktywistów w sprawie palestyńskiej o skazanie za nawoływanie do ekonomicznej dyskryminacji, z uwagi na ich udział w działaniach mających na celu bojkotowanie produktów importowanych z Izraela jako część kampanii BOS: Bojkot, Ogołocenie i Sankcje.

Trybunał zauważył, że z orzecznictwa obowiązującego w tamtym czasie wynikało, że skarżący powinni byli wiedzieć, że istnieje prawdopodobieństwo ich skazania za nawoływanie do bojkotu produktów pochodzących z Izraela na podstawie art. 24 ust. 8 ustawy z 29 lipca 1881 r.

Trybunał zauważył, że przedmiotowe działania i komentarze skarżących były częścią wyrazu politycznego i „walczącego” i dotyczyły zagadnienia znajdującego się w interesie publicznym.

Trybunał podkreślał wielokrotnie, że istnieje mały zakres pod art. 10 ust. 2 Konwencji na ograniczenia politycznej mowy czy debaty w sprawach z zakresu publicznego interesu. W charakterze politycznej mowy leży kontrowersyjność i zjadliwość. To nie obniża jej interesu publicznego pod warunkiem, że nie przekroczy granicy i nie będzie nawoływać do przemocy, nienawiści czy nietolerancji. Trybunał uznał więc, że skazanie skarżących nie miało wystarczających i odpowiednich podstaw. Nie był przekonany, że sąd krajowy zastosował reguły zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 10 Konwencji i przeprowadził odpowiednią ocenę faktów.

Vujnović p. Chorwacji

Brak naruszenia Konwencji w sprawie dotyczącej powództwa o odszkodowanie po zabójstwach w działaniach wojskowych chorwackiej armii w 1993 r. – wyrok ETPC z 11.6.2020 r. w sprawie Vujnović p. Chorwacji (skarga nr 32349/16); 4 głosami do 3:

Brak naruszenia art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego / dostęp do sądu) Konwencji.

Sprawa dotyczyła postępowania cywilnego o odszkodowanie po śmierci rodziców skarżącego w czasie operacji wojskowej chorwackiej armii w 1993 r. Powództwo zostało ostatecznie oddalone jako przedawnione.

Skarżący wskazywał, że Sąd Najwyższy był niespójny orzekając w sprawach dotyczących odszkodowania za śmierć członków rodziny, ponieważ zmieniał podejście za każdym razem obliczając termin przedawnienia i to sposób obliczania tego terminu naruszył jego prawo dostępu do sądu.

Trybunał uznał, że sprawy wskazane przykładowo przez skarżącego dotyczyły rozbieżności w orzecznictwie, które nigdy nie zostały wyjaśnione, podczas gdy dowiedział się o śmierci swoich rodziców w operacji z 1993 r. kilka lat przed wytoczeniem powództwa.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazane przez skarżącego dotyczyło więc faktów różniących się od sprawy dotyczącej jego rodziców i dlatego nie doszło tutaj do rozbieżności. Dodatkowo, sposób w jaki termin przedawnienia został obliczony w sprawie skarżącego, a mianowicie od 2001 r. kiedy akt oskarżenia Międzynarodowego Trybunału Karnego ds. byłej Jugosławii (MTKJ) przeciwko Chorwacji wymienił jego rodziców pośród ofiar operacji, nie doprowadził do nieproporcjonalnego ograniczenia jego prawa dostępu do sądu. Akty oskarżenia przeciwko chorwackim generałom były szeroko opisywane przez media a skarżący nie zwrócił się do władz o informację o jego rodzicach aż do 2007 r. w kontekście powództwa o odszkodowanie. Nie wytoczył również powództwa o uznanie swoich rodziców za zmarłych aż do 2011 r., 18 lat po ich zaginięciu.

Erlich i Kastro p. Rumunii

Rumuńskie władze zapewniły wystarczające źródła koszernych posiłków aby sprostać potrzebom dwóch żydowskich osadzonych – wyrok ETPC z 9.6.2020 r. w sprawie Erlich i Kastro p. Rumunii (skargi nr 23735/16 oraz 23740/16); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 9 (prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania) Konwencji.

Sprawa dotyczyła zapewnienia koszernych posiłków dwóm izraelskim osadzonym wyznania żydowskiego osadzonych w rumuńskim zakładzie karnym. Skarżący narzekali na niezapewnienie przez dyrekcję zakładu karnego w Rahovej posiłków spełniających wymogi ich religii.

W świetle okoliczności sprawy oraz marginesu oceny państwa w tym zakresie, Trybunał uznał, że władze krajowe rozsądnie wypełniły swój pozytywny obowiązek pod art. 9 Konwencji. Trybunał zauważył, ze Sąd I instancji w Bukareszcie orzekł na korzyść niestandardowych rozwiązań dostosowanych do potrzeb skarżących. Mogli więc otrzymać produkty wymagany dla dań na miejscu, w więziennych kuchniach, które były wyposażone w urządzenia zaaprobowane przez żydowskie fundacje wyznaniowe. Trybunał również zauważył, że skarżący nie wystąpili z powództwem cywilnym o zwrot kosztów na zapewnienie sobie odpowiedniego jedzenia.

Drašković p. Czarnogórze

Władze nie respektowały praw wdowy, która chciał ekshumować i przenieść szczątki swojego męża – wyrok ETPC z 9.6.2020 r. w sprawie Drašković p. Czarnogórze (skarga nr 40597/17); jednomyślnie:

Naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła prośby skarżącej aby przenieść szczątki swojego męża z Czarnogóry do Bośni i Hercegowiny, czemu sprzeciwił się inny członek rodziny.

Trybunał uznał w szczególności, że taki spór powinien zostać rozpatrywany pod kątem prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, o którym mowa w art. 8 Konwencji.

W okolicznościach niniejszej sprawy władze powinny były wyważyć między życzeniem skarżącej ekshumowania i przeniesienia wbrew interesowi państwa do poszanowania świętości grobów oraz prawom innych członków rodziny.

Mimo to, nie istniał żaden mechanizm prawny, który by pozwolił na rozwiązanie tego sporu, podczas gdy sądy krajowe odmówiły uznania, że skarżąca miała interes prawny. Nie doszło więc do rozpoznania sprawy, w którym można by było wyważyć sporne interesy.

Association Innocence en Danger i Association Enfance et Partage p. Francji

Środki podjęte przez francuskie władze do ochrony ośmioletniego dziecka przed znęcaniem się przez rodziców były nieodpowiednie – wyrok ETPC z 4.6.2020 r. w sprawie Association Innocence en Danger and Association Enfance et Partage p. Francji (skargi nr 15343/15 oraz 16806/15); jednomyślnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz tortur i nieludzkiego oraz poniżającego traktowania) Konwencji;

Brak naruszenia art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła śmierci w 2009 r. ośmioletniej dziewczynki (M.) w wyniku znęcania przez jej rodziców.

Skargę wniosły dwa francuskie stowarzyszenia ochrony dzieci.

Trybunał uznał, że „raport o podejrzanym złym traktowaniu” wysłany przez dyrektorkę szkoły w 2008 r. uruchomił pozytywny obowiązek państwa przeprowadzenia dochodzenia. Stwierdził, że środki podjęte przez władzę pomiędzy czasem otrzymania raportu a śmiercią dziecka nie były wystarczające do ochrony M. przed ciężkimi nadużyciami ze strony jej rodziców.

Co do powództwa cywilnego wytoczonego przeciwko państwu za złe funkcjonowanie systemu sprawiedliwości, fakt że skarżące stowarzyszenie Innocence en Danger nie spełniło ustawowych warunków nie był wystarczający do stwierdzenia, że środek jako taki nie był „skuteczny”.

N.T. p. Rosji

Rosja musi zmienić swoje prawo, które automatycznie umieszcza osadzonych z dożywotnim pozbawieniem wolności pod zaostrzony reżim wykonywania kary – wyrok ETPC z 2.6.2020 r. w sprawie N.T. p. Rosji (skarga nr 14727/11); jednomyślnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi na rutynowe zakładanie kajdanek oraz różne aspekty więziennego reżimu zastosowanego wobec skarżącego przez wiele lat jedynie na tej podstawie, że wymierzono mu karę dożywotniego pozbawienia wolności.

Trybunał uznał w szczególności, że rząd nie tylko nie uzasadnił wydłużanej izolacji skarżącego, łącznie z umieszczeniem w pojedynczej celi, ani rutynowego zakładanie kajdanek przez ponad 5 lat.

Sytuacja skarżącego została dodatkowo pogorszona przez fakt, że przebywał w swojej celi przez 22,5 h dziennie bez żadnych aktywności do wykonania, jak praca czy edukacja oraz przez fakt, że często musiał nosić ciężki worek z praniem do opróżnienia na zewnątrz będąc w kajdankach. Traktowanie skarżącego skutkowało wyrządzeniem mu znaczącej dolegliwości, które było nieludzkie i poniżające.

Trybunał uznał, że stwierdzone naruszenie w sprawie ujawniło problem systemowy, który miał wpływ na życie osadzonego w czasie pierwszych 10 lat pozbawienia wolności i zasugerował środki, które powinny zostać podjęte celem reformy.

A i B p. Rumunii

Trybunał oddala skarg przeciwko władzom rumuńskim w zakresie programu ochrony świadków – wyrok ETPC z 2.6.2020 r. w sprawie A i B p. Rumunii (skarga nr 48442/16); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 2 (prawo do życia) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi na ochronę zapewnioną skarżącym jako świadkom w sprawie korupcyjnej.

Trybunał uznał, że władze rozpoznały fakt, że skarżącym groziło niebezpieczeństwo dla ich życia. Mimo to, zajęło trochę czasu (rok i 4 miesiące) aby formalnie włączyć ich w program ochrony świadków. Z drugiej strony, policja zapewniała im ochronę w tamtym czasie.

Trybunał zauważył spór między skarżącymi i władzami wokół zaproponowanej ochrony, w szczególności krytykowanie przez skarżących braku doświadczenia w ochronie ze strony policjantów oraz innych błędów.

Mimo wszystko, tego typu problemy nie uzasadniały prowokacyjnych zachowań skarżących i powtarzających się zaniedbań co do ochrony ze swojej strony. Skarżący nie współpracowali i często zachowywali się nieodpowiedni wobec funkcjonariuszy policji. Trybunał, zalecając władzom kontynuowanie wysiłków w zakresie ochrony skarżących pomimo braku współpracy z ich strony, uznał, że władze uczyniły wszystko co mogły w niniejszej sprawie. Nie doszło więc do naruszenia art. 2 Konwencji.