Akdağ przeciwko Turcji

Tureckie władze nie wykazały, że podejrzana w policyjnej izbie zatrzymań zgodnie z prawem zrzekła się prawa do adwokata – wyrok ETPC z 17.9.2019 r. w sprawie Akdağ przeciwko Turcji (skarga nr 75460/10); jednomyślnie:

Naruszenie Artykułu 6 ust. 1 i 3 lit. c (prawo do rzetelnego procesu sądowego / dostęp do adwokata) Konwencji.

Sprawa dotyczyła dostępu do adwokata w policyjnej izbie zatrzymań. Skarżąca zarzucała, że przyznała się do członkostwa w nielegalnej organizacji po tym jak jej grożono i nieludzko (poniżająco) traktowano przez policję, bez dostępu do adwokata.

Pomimo że Trybunał odrzucił jako niedopuszczalną skargę dotycząca skazania skarżącej na podstawie wyjaśnień wymuszonych przemocą z uwagi na brak dowodów złego traktowania, to uznał, że rząd nie wykazał, aby wydrukowany krzyżyk obok wniosku o adwokata przy jej protokole wyjaśnień stanowił ważne zrzeczenie się jej prawa do adwokata w policyjnej izbie zatrzymań. W rzeczywistości, jak tylko uzyskała dostęp do adwokata pod koniec pobytu w policyjnej izbie zatrzymań, odwołała swoje wyjaśnienia.

Trybunału nie zadowoliła odpowiedź sądów krajowych na zarzut skarżącej: ani nie dokonały oceny ważności zrzeczenia się ani wyjaśnień złożonych przed policją przy braku adwokata. Taki brak rzetelności nie może zostać naprawiony innymi gwarancjami procesowymi, a cała rzetelność postępowania przeciwko niej została w ten sposób naruszona.

Strand Lobben i Inni przeciwko Norwegii

Błędy przy podejmowaniu decyzji o odebraniu władzy rodzicielskiej matki i adopcji jej dziecka - wyrok ETPC z 10.9. 2019 r. w sprawie Strand Lobben i Inni przeciwko Norwegii (skarga nr 37283/13)

Sprawa dotyczyła decyzji władz krajowych o odebraniu władzy rodzicielskiej matki i pozwoleniu rodzinie zastępczej na adopcję jej syna. Z uwagi na problemy w okresie ciąży, matka dziecka zwróciła się do opieki społecznej o pomoc i zaakceptowała propozycję pobytu w ośrodku rodzinnym na ewaluację w czasie pierwszych miesięcy życia dziecka. Ponieważ po miesiącu opuściła ośrodek, dziecko zostało przymusowo umieszczone w ośrodku na okres 3 lat a następnie w rodzinie zastępczej. Jako przyczynę podano wątpliwości co do tego, czy dziecko jest karmione w stopniu pozwalającym na jego przeżycie.

Sąd rodzinny podkreślając, że pobyt w rodzinie zastępczej jest najlepszym rozwiązaniem, wskazał na wątpliwości, czy matka ma odpowiednie umiejętności aby zająć się dzieckiem. Jednocześnie uregulował jej kontakty z dzieckiem wskazując, że nie powinny one jednak doprowadzić do odzyskania dziecka – stąd ich częstotliwość: cztery razy w roku.

Rodzina zastępcza w grudniu 2011 r. adoptowała dziecko na podstawie decyzji Regionalnej Opieki Społecznej – organu złożonego z prawnika, psychologa i jeszcze jednej osoby. Organ ten odebrał władzę rodzicielską matce i zezwolił na adopcję. W ciągu 3 dni przesłuchał 21 świadków, konkludując, że adopcja będzie w najlepszym interesie dziecka. W toku procedury odwoławczej, sądy przyznając, że sytuacja matki uległa poprawie (wyszła za mąż i miała kolejne dziecko w 2011 r.), stwierdziły, że jednak nie wykazały poprawy w zrozumieniu jej syna, który był psychicznie narażony i potrzebował spokoju, bezpieczeństwa i wsparcia. Wskazywała na to 3-letnia obserwacja kontaktów matki z dzieckiem, z której wynikało, że dziecko nie było  psychicznie związane z biologiczną matką.

Trybunał stwierdził, że decyzje o odebraniu władzy rodzicielskiej oraz pozwoleniu na adopcję jednoznacznie wpłynęła na prawo skarżących do poszanowania ich życia prywatnego i rodzinnego. Mimo że ingerencja była zgodna z prawem oraz uzasadniona ochroną zdrowia i obyczajów, a także prawami i wolnościami syna skarżącej, to  władze krajowe nie próbowały przeprowadzić prawdziwego testu wyważenia między interesami dziecka oraz jego biologicznej rodziny ani wziąć pod uwagę rozwoju w rodzinie swojej matki, a mianowicie, że w między czasie wyszła za mąż i miała drugie dziecko. Sądy nigdy nie wzięły na poważnie możliwości jego powrotu do biologicznej rodziny.

Trybunał zauważył, że decyzje zostały oparte na ustaleniu niezdolności matki do odpowiedniej opieki nad synem z uwagi na jego szczególne potrzeby jako narażone dziecko. Mimo to, decyzje oparte zostały na braku związku psychicznego matki z dzieckiem i ich znikomym kontakcie, ponieważ spotkania w ramach utrzymywania kontaktów między matką i synem po jego umieszczeniu w rodzinie zastępczej były nieliczne i odległe, zawsze w obecności matki zastępczej i kuratora – nie mogły więc doprowadzić do zawiązania relacji. Ich celem nigdy nie było przywrócenie dziecka do biologicznej rodziny. Nadto zgromadzono zbyt mały materiał dowodowy co do zdolności do opieki matki dziecka.  Nadto, w toku postępowania w 2012 r. oparto się na nieaktualnych opiniach biegłych psychologów wydanych w 2010 r. W końcu, decydujące znaczenie miało szczególne potrzeby syna skarżącej jako narażonego dziecka. Sądy jednak nie przeprowadziły żadnej dogłębnej analizy charakteru jego narażenia, ani wyjaśnienia jak mógł nadal być narażony pomimo państwowej opieki nad nim od trzeciego tygodnia życia.

Z tych przyczyn, postępowanie sądowe nie zagwarantowało należytej analizy wszystkich poglądów i interesów. Postępowaniu nie towarzyszyły zatem gwarancje, które mogłyby odpowiadać wadze ingerencji oraz powadze interesów do wyważenia.

W konsekwencji, Trybunał stwierdził 13 głosami do 4 naruszenie Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka w stosunku do obu skarżących: matki i syna.

Pryanishnikov przeciwko Rosji

Odmowa udzielenia licencji na powielanie filmów z uwagi na podejrzenia: naruszenie wolności wypowiedzi - wyrok ETPC z 10.9.2019 r. w sprawie Pryanishnikov przeciwko Rosji (skarga nr 25047/05); jednomyślnie: 

Naruszenie Artykułu 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła odmowy udzielenie skarżącemu licencji na powielanie filmów. 

Trybunał uznał, że jedyną przyczyną, dla której sądy odmówiły licencji na powielanie było to, że skarżący był podejrzany o produkcję i dystrybucję pornografii, co nie znajdowało potwierdzenia w faktach. Następnie zauważył, że władze nie wyważyły odpowiednio pomiędzy prawem do wolności wypowiedzi i potrzeby ochrony obyczajności publicznej oraz prawami innych osób.

Rizzotto przeciwko Włochom (nr 2)

Wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania oskarżonego, którego nie można ująć nie jest zgodny z Konwencją - wyrok ETPC z 5.9.2019 r. w sprawie Rizzotto przeciwko Włochom (nr 2) (skarga nr 20983/12); jednomyślnie:

Naruszenie Artykułu 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności) Konwencji.

Sprawa dotyczyła zgodności z prawem postanowienia o tymczasowym aresztowaniu oraz gwarancji procesowych wynikających z art. 5 ust. 4 Konwencji. 

Trybunał uznał, że pan Rizzotto nigdy nie miał możliwości osobiście złożyć wniosku o uchylenie aresztu, ponieważ podobny wniosek został złożony bez jego wiedzy przez obrońcę z urzędu. Trybunał powtórzył że pierwsze podstawowe gwarancje wynikające z art. 5 ust. 4 Konwencji to prawo do skutecznego wysłuchania przez sędziego rozpoznającego jego zażalenie na tymczasowe aresztowanie. Zauważył, że skarżącemu odrzucono wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania bez jego wysłuchania. 

Trybunał uznał, że włoski system prawny nie zapewniał skarżącemu gwarancji procesowych zgodnych z art. 5 ust. 4 Konwencji. 

Theodorou i Tsotsorou przeciwko Grecji

Prawo zakazujące małżeństw między byłym rodzeństwem przyrodnim: naruszenie prawa do małżeństwa - wyrok ETPC z 5.9.2019 r. w sprawie Theodorou i Tsotsorou przeciwko Grecji (skarga nr 57854/15); jednomyślnie:

Naruszenie Artykułu 12 (prawo do małżeństwa) Konwencji.

Sprawa dotyczyła orzeczenia sądu unieważniającego małżeństwo pani Tsotsorou i pana Theodorou na tej podstawie, że byli kiedyś rodzeństwem przyrodnim. 

Na podstawie art. 1357 greckiego kodeksu cywilnego, który zakazuje w szczególności małżeństwa osób powinowatych w linii bocznej do 3 stopnia, greckie sądy unieważniły małżeństwo skarżących 10 lat po jego zawarciu, stwierdzając że skarżący byli powinowatymi w linii bocznej drugiego stopnia. 

Trybunał stwierdził, że unieważnienie małżeństwa skarżących nieproporcjonalnie ograniczało ich prawo do małżeństwa do tego stopnia, że naruszono esencję tego prawa. 

Olewnik-Cieplińska i Olewnik przeciwko Polsce

Wielowymiarowa niewydolność polskiego systemu w obliczu sprawy brutalnego porwania zakończonego zabójstwem ofiary - Krzysztofa Olewnika - wyrok ETPC z 5.9.2019 r. w sprawie Olewnik-Cieplińska i Olewnik przeciwko Polsce (skarga nr 20147/15) 

Sprawa dotyczyła porwania i zabójstwa brata i syna skarżących Krzysztofa Olewnika. Został porwany w 2001 r., przetrzymywany i nieludzko traktowany przez ponad 2 lata, a następnie zamordowany pomimo wręczenia okupu żądanego przez porywaczy. Jego ciało zostało odnalezione w 2006 r. 

ETPC stwierdził jednomyślnie:

Naruszenie Artykułu 2 (prawo do życia) Konwencji w zakresie niewypełnienia przez państwo obowiązku ochrony życia osoby bliskiej skarżących, a także

Naruszenie Artykułu 2 w zakresie nieodpowiedniego śledztwa w sprawie jego śmierci. 

Trybunał stwierdził, że władze krajowe muszą być uznane za odpowiedzialne za serię błędów po stronie policji w toku prowadzenia sprawy porwania pana Olewnika, które ostatecznie skutkowały jego śmiercią. 

Dodatkowo, pomimo sprawozdania sejmowej komisji śledczej - bardzo krytycznego i oskarżycielskiego w stosunku wysiłków władz wszczęcia postępowania przeciwko prokuratorom, policjantom i wysokich rangą urzędników, postępowania dotyczące zabójstwa pana Olewnika wciąż toczy się 17 lat po porwaniu a okoliczności sprawy nie zostały w pełni wyjaśnione. 

Tym samym władze nie przyłożyły się w odpowiedni sposób do wyjaśnienia porwania i długotrwałego przetrzymywania ofiary. Istnieje związek między wieloma wieloletnimi zaniedbaniami i błędami a brakiem postępów śledztwa kiedy p. Olewnik jeszcze żył. Władze ponoszą odpowiedzialność za serię błędów w prowadzeniu sprawy porwania p. Olewnika, co stanowi naruszenie materialnego aspektu art. 2 Konwencji (prawo do życia). Zakres w jakim krajowy system zawiódł przy wyjaśnianiu sprawy p. Olewnika, jak ustaliły same polskie władze, był szczególnie obszerny.

Magnitskiy i Inni przeciwko Rosji

ETPC stwierdza wiele naruszeń Europejskiej Konwencji w sprawie dotyczącej rosyjskiego doradcy podatkowego Magnitskiego – wyrok ETPC z 27.8.2019 r. w sprawie Magnitskiy i Inni przeciwko Rosji (skargi nr 32631/09 oraz 53799/12)

Sprawa dotyczyła Sergieja Magnitskiego, audytora oskarżonego z zorganizowane unikanie opodatkowania, który umarł w areszcie w listopadzie 2009 r. Następnie został skazany pośmiertnie.

ETPC stwierdził jednomyślnie:

Naruszenie materialnego i proceduralnego aspektu Artykułu 2 (prawo do życia) Konwencji,

Naruszenie Artykułu 3 (zakaz złego traktowania) w związku z warunkami osadzenia skarżącego,

Naruszenie Artykułu 3 z uwagi na złe traktowanie pana Magnitskiego przez strażników więziennych oraz brak skutecznego śledztwa w tym zakresie,

Naruszenie Artykułu 5 ust. 3 (prawo do wolności oraz bezpieczeństwa osobistego) z uwagi na długotrwałość tymczasowego aresztowania,

Naruszenie Artykułu 6 ust. 1 i 2 (prawo do rzetelnego procesu sądowego oraz domniemanie niewinności) z uwagi na pośmiertne postępowanie i jego skazanie.

Trybunał odrzucił skargę pod Artykułem 5 ust. 1 w zakresie zatrzymania i aresztu pana Magnitskiego z uwagi na jej bezzasadność.

Trybunał uznał w szczególności, że opieka medyczna zaoferowana skarżącemu w zakładzie karnym była nieodpowiednia i doprowadziła do jego śmierci, a śledztwo w tej sprawie było wadliwe. Przebywał również w przeludnionych celach i był źle traktowany tuż przed śmiercią.

Trybunał stwierdził, że władze miały uzasadnione podstawy podejrzewać, że pan Magnitski był zaangażowany w unikanie opodatkowania, dlatego skarga na tej podstawie była niedopuszczalna. Mimo to, samo podejrzenie nie uzasadniało jego pobytu w areszcie przez ponad rok, a władze nie wskazały wystarczających przyczyn na pozbawianie go wolności przez tak długi okres czasu. Dodatkowo, postępowanie o pośmiertne skazanie było z natury nierzetelne.

Izmestyev przeciwko Rosji

Naruszenia Konwencji w stosunku do osoby dożywotnio pozbawionej wolności, łącznie z monitoringiem video jego celi – wyrok ETPC z 27.8.2019 r. w sprawie Izmestyev przeciwko Rosji (skarga nr 74141/10)

Sprawa dotyczyła postępowania karnego, które doprowadziło do skazania i wymierzenia kary dożywotniego pozbawienia wolności skarżącemu. Jego zarzuty dotyczyły kamer bezpieczeństwa, które monitorowały jego celę 24 godziny na dobę, ograniczeń rodzinnych wizyt, długotrwałości jego tymczasowego aresztowania, warunków osadzenia oraz faktu, że postępowanie toczyło się za zamkniętymi drzwiami.

ETPC stwierdził jednomyślnie:

Naruszenie Artykułu 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji w związku z warunkami osadzenia skarżącego od 30 listopada 2007 r. do 6 listopada 2011 r., a warunki w jakich był transportowany do i z sądu podczas procesu karnego przeciwko niemu;

Naruszenie Artykułu 5 ust. 3 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego):

Trybunał uznał, że orzeczenia przedłużające stosowanie tymczasowego aresztowania skarżącego były opatrzone stereotypowymi sformułowaniami i nie zostały oparte na szczególnym faktycznym materiale dowodowym. Władze trzymały więc skarżącego w areszcie przez ponad 3 lata na podstawach, które nie mogły zostać uznane za „wystarczające” aby usprawiedliwić ich długość.

Naruszenie Artykułu 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego):

Trybunał uznał, że wyłączenie jawności postępowania przed sądem I instancji nie mogło być uznane za uzasadnione, ponieważ sąd I instancji zdecydował o niejawności całego postępowania tylko i wyłącznie na podstawie tajnych dokumentów załączonych do akt, bez podania uzasadnienia swojej decyzji, wskazując, że te dokumenty były związane z przedmiotem postępowania a ich włączenie było konieczne. Dodatkowo, sąd nie ocenił tych dokumentów na rozprawie ani nie oparł się na nich w wyroku.

Naruszenie Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego):

Trybunał uznał, po pierwsze, że nałożono ograniczenia wizyt rodzinnych na skarżącego w czasie pozbawienia wolności w kolonii nr IK-1. Po drugie, Trybunał stwierdził, że prawo rosyjskie było niejasne w zakresie monitoringu video osadzonych odbywających kary pozbawienia wolności a skarżący nie mógł korzystać z minimalnego stopnia ochrony wymaganego przez zasadę rządów prawa w demokratycznym społeczeństwie.