Tydzień 30 - M przeciwko Holandii

Decyzja o ograniczeniu komunikacji między obrońcą i oskarżonym na podstawie ochrony tajemnicy państwowej była sprzeczna z Konwencją - wyrok ETPC z 25.7.2017 r. w sprawie M przeciwko Holandii (skarga nr 2156/10); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) oraz Artykulu 6 § 3(c) (prawo do bronienia się przez ustanowionego przez siebie obrońcę) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła byłego członka holenderskiego wywiadu. Skarżący zarzucał przed Trybunał, że wytoczone przeciwko niemu postępowanie karne było nierzetelne. 

Trybunał uznał, że w wyniku zagrożenia dla ścigania poprzez możliwość ujawnienia tajemnicy państwowej swoim obrońcom, komunikacja między nim i jego obrońcą nie była wolna i nieograniczona co do jej treści, w związku z czym nieodwracalnie naruszyła rzetelność postępowania przeciwko niemu.

Mimo to Trybunał uznał jednomyślnie, że nie doszło do naruszenia Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) oraz Artykułu 6 § 3(b) i (d) (posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony oraz prawo przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków) Konwencji.

W szczególności, odmowa członków wywiadu odpowiedzenia na pytania zadane im przez obronę z uwagi na ich obowiązek zachowania tajemnicy nie był sprzeczny z Artykułem 6 § 1 i 3 (d) Konwencji. Skarżący wyjaśnił, że jego strategią było ujawnienie, że ktoś inny mógł ujawnić tajną informację i że ta linia obrony została zniweczona, ponieważ nie mógł odpowiednio przesłuchać świadków z wywiadu. Trybunał zauważył, że była to jedynie w teorii doskonale przygotowana strategia obronna. Mimo to, biorąc pod uwagę objętość materiału dowodowego wiążącego go z przestępstwem, nie był upoważniony do żądania zbyt szerokiej informacji w nadziei, że pojawi się alternatywne wyjaśnienie. Trybunał odnotował, że nowy proces czy też wznowienie postępowania karnego na jego wniosek będzie stanowić odpowiednią formę usunięcia szkody. 

Tydzień 30 - Khlebik przeciwko Ukrainie

Ukraińskie władze nie ponoszą odpowiedzialności za nierozpoznanie apelacji w związku z niemożliwością z odzyskaniem akt sprawy karnej z rejonu pozostającego poza ich kontrolą - wyrok ETPC z 25.7.2017 r. w sprawie Khlebik przeciwko Ukrainie (skarga nr 2945/16); jednomyślnie: brak naruszenia Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego w rozsądnym terminie) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła skargi mężczyzny, który został skazany za kilka przestępstw przez sąd w Ługańsku w 2013 r. Sądy krajowe nie były w stanie rozpoznać apelacji przeciwko wyrokowi skazującemu, z uwagi na to, że akta sprawy zostały zablokowane w rejonie, który nie pozostawał dłużej pod kontrolą ukraińskiego rządu.  

Trybunał doszedł do wniosku, że ukraińskie władze uczyniły wszystko, co w ich mocy, w okolicznościach wrogości we wschodniej Ukrainie, aby rozpoznać sprawę skarżącego. W szczególności, odpowiednio rozpatrzyły możliwość odzyskania akt sprawy. 

Tydzień 30 - Carvalho Pinto de Sousa Morais przeciwko Portugalii

Decyzja o zmniejszeniu odszkodowania przyznanego 50-letniej kobiecie za błąd lekarski była dyskryminująca - wyrok ETPC z 25.7.2017 r. w sprawie Carvalho Pinto de Sousa Morais przeciwko Portugalii (skarga nr 17484/15); 5 głosami do 2: naruszenie Artykułu 14 (zakaz dyskryminacji) w związku z Artykułem 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.  

Sprawa dotyczyła decyzji Naczelnego Sądu Administracyjnego Portugalii o zmniejszeniu kwoty odszkodowania przyznanego skarżącej, 50-letniej kobiecie cierpiącej na ginekologiczne powikłania w wyniku błędu lekarskiego. Operacja miała miejsce w 1995 r. i skutkowała intensywnym bólem nie do powstrzymania oraz problemami z odbywaniem stosunków seksualnych. Skarżąca zarzucała w szczególności, że decyzja o zmniejszeniu kwoty odszkodowania była dyskryminująca, ponieważ nie brała pod uwagę wagi życia seksualnego dla niej jako kobiety.

Trybunał uznał w szczególności, że wiek i płeć skarżącej były najwyraźniej decydującymi czynnikami dla sądów krajowych przy podejmowaniu decyzji nie tylko co do obniżenia odszkodowania przyznanego za fizyczne i psychiczne cierpienie ale również co do usług pokojówki. Decyzja została ponadto oparta na ogólnym założeniu, że seksualność nie była tak istotna dla 50-letniej kobiety i matki dwojga dzieci jak dla młodszej osoby. W przekonaniu Trybunału, te założenia ujawniły uprzedzenia dominujące w portugalskim sądownictwie. 

Tydzień 29 - Belkacem przeciwko Belgii

Mowa nienawiści lidera radykalnej organizacji salafickiej nie korzysta z wolności słowa podlegającej ochronie - decyzja ETPC z 20.7.2017 r. w sprawie Belkacem przeciwko Belgii (skarga nr 34367/14); jednomyślnie: skarga jest niedopuszczalna. Decyzja jest ostateczna.

Sprawa dotyczyła skazania skarżącego, lidera i rzecznika organizacji „Szariat dla Belgii”, rozwiązanej w 2012 r. za podżeganie do dyskryminacji, nienawiści, przemocy na podstawie oświadczeń składanych w filmach zamieszczanych na You Tube dotyczących grup nie-muzułmanów oraz szariatu. 

Trybunał zauważył, że w swoich oświadczeniach skarżący wzywał swoich widzów do pokonania nie-muzułmanów, dania im nauczki i zwalczania ich. Trybunał uznał, że przedmiotowe oświadczenia były pełne nienawiści oraz że skarżący, poprzez swoje nagrania, chciał wzniecić nienawiść, dyskryminację i przemoc przeciwko nie-muzułmanom. W ocenie Trybunału, taki zażarty i ogólny atak był niezgodny z wartościami tolerancji, spokoju społecznego oraz niedyskryminacji wymienionymi w Konwencji. 

Odnosząc się do stwierdzeń skarżącego dotyczących szariatu, Trybunał powtórzył, że obrona szariatu z wzywaniem do przemocy celem jego ustanowienia może być postrzegana jako „mowa nienawiści” oraz że każde państwo członkowskie jest upoważnione do stawiania oporu ruchom politycznym opartym na religijnym fundamentalizmie. 

Dlatego Trybunał odrzucił skargę, uznając że była sprzeczna z postanowieniami Konwencji oraz że skarżący usiłował wypaczyć treść Artykuł 10 przez użycie wolności słowa dla celów oczywiście sprzecznych z duchem Konwencji. 

Tydzień 29 - Rooman przeciwko Belgii

13-letnie osadzenie przestępcy seksualnego z problemami psychicznymi naruszyło Konwencję w związku z nie zapewnieniem odpowiedniej opieki psychiatrycznej - wyrok ETPC z 18.7.2017 r. w sprawie Rooman przeciwko Belgii (skarga nr 18052/11); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji oraz 6 głosami do 1 brak naruszenia Artykułu 5 § 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła postępowania wytoczonego przez pana Roomana w związku z brakiem opieki psychiatrycznej w zakładzie karnym, w którym odbywał karę pozbawienia wolności. 

Trybunał uznał w szczególności, że władze krajowe nie zapewniły osadzonemu odpowiedniej opieki medycznej w języku niemieckim, jedynym języku jaki znał, który był jednocześnie jednym z oficjalnych języków w Belgii. Stwierdził, że skarżący, który odbywał karę przez 13 lat bez odpowiedniego medycznego zaplecza albo rzeczywistej prognozy zmiany, był poddany dolegliwości o intensywności przekraczającej nieunikniony poziom cierpienia związanego nieodłącznie z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Trybunał zauważył, mimo to, że nie było związku przyczynowego między powodem osadzenia skarżącego i jego chorobą psychiczną. Brak odpowiedniej opieki medycznej wynikał z okoliczności niezwiązanych z charakterem tej instytucji. 

Tydzień 28 - Belcacemi i Oussar przeciwko Belgii

Zakaz zakrywania twarzy w miejscach publicznych w Belgii nie naruszył praw wynikających z Konwencji - wyrok ETPC z 11.7.2017 r. w sprawie Belcacemi i Oussar przeciwko Belgii (skarga nr 37798/13); jednomyślnie: brak naruszenia Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) i Artykułu 9 (wolność myśli, wyznania, religii) Konwencji oraz brak naruszenia Artykułu 14 (zakaz dyskryminacji) w zawiązku z Artykułami 8 i 9 Konwencji. 

Sprawa dotyczyła zakazu noszenia noszenia w miejscach publicznych ubrań częściowo lub całkowicie zasłaniających twarz na podstawie prawa belgijskiego z 1 czerwca 2011 r. Trybunał uznał w szczególności, że to ograniczenie miało na celu zagwarantowanie warunków „życia razem” oraz „ochronę praw i wolności innych” oraz że było to „konieczne w demokratycznym społeczeństwie”. 

Po pierwsze, w sprawie S.A.S. przeciwko Francji, Trybunał stwierdził, że potrzeba zapewnienia poszanowania minimalnych gwarancji życia w społeczeństwie może być postrzegana jako element „ochrony praw i wolności innych” oraz że ten zakaz był uzasadniony co do zasady, tylko do poziomu, w którym miał na celu zagwarantowanie „życia razem”. W związku z tym, Trybunał wyjaśnił, że przez ich bezpośredni i stały kontakt z osobami zainteresowanymi w ich kraju, państwo było co do zasady lepiej usytuowane niż sąd międzynarodowy by ocenić miejscowe potrzeby oraz kontekst. Dlatego, przyjmując przedmiotowe przepisy, państwo belgijskie miało na celu reakcję na praktykę, którą uznawało za niezgodne w belgijskim społeczeństwie ze społeczną komunikacją, a bardziej ogólnie z tworzeniem ludzkich relacji, które było nie do pomyślenia dla życia w społeczeństwie. Chodziło o ochronę warunków interakcji pomiędzy jednostkami, które, dla państwa, było istotne by zapewnić funkcjonowanie demokratycznego społeczeństwa. Kwestia, czy chusta zasłaniająca całą twarz jest akceptowana w belgijskiej sferze publicznej należała do wyboru społeczeństwa. 

Po drugie, w zakresie proporcjonalności ograniczenia, Trybunał odnotował, że sankcja nieprzestrzegania zakazu, zgodnie z belgijskim prawem, miała zakres od grzywny do kary pozbawienia wolności. Ta ostatnia była zarezerwowana, mimo wszystko, dla sytuacji powtarzających się naruszeń i nie była stosowana automatycznie. Dodatkowo, czyn ten był zaklasyfikowany jako „hybrydowy” w belgijskim prawie, częściowo w prawie karnym a częściowo administracyjnym. Dlatego, w kontekście działań administracyjnych, możliwe środki były podejmowane w praktyce na poziomie gminy. 

Tydzień 28 - Oravec przeciwko Chorwacji

Decyzja o przedłużeniu aresztowania podejrzanego pozostającego na wolności była zgodna z prawem, ale popełniono procesowe błędy w toczącym się postępowaniu - wyrok ETPC z 11.7.2017 r. w sprawie Oravec przeciwko Chorwacji (skarga nr 51249/11).

Sprawa dotyczyła postanowienia nakazującego tymczasowego aresztowania pana Oraveca, skarżącego. Został zatrzymany i aresztowany w kwietniu 2011 r. pod zarzutem przemytu narkotyków, a następnie zwolniony przez sędziego śledczego. Gdy pozostawał na wolności, prokuratorowi udało się skutecznie zażalić na decyzję o uchyleniu tymczasowego aresztowania, w związku z czym nakazano ponowne zatrzymanie i umieszczenie skarżącego w areszcie. Ostatecznie prokurator uchylił zarzuty przeciwko niemu.

W sprawie przed Trybunałem, pan Oravec skarżył się na bezprawność jego aresztowania od czerwca 2011 r. oraz na proceduralne błędy w toczącym się postępowaniu, w szczególności, że nie wskazano żadnego terminu o jaki przedłuża się jego aresztowanie w decyzji z czerwca 2011 r.; że zażalenie prokuratury nie zostało mu doręczone; że nie został wezwany na posiedzenie rozpatrujące zażalenie oraz że Trybunał Konstytucyjny odmówił dokonania merytorycznej skargi jego skargi, w której skarżył się na postanowienie aresztowe. 

6 głosami do 1 Trybunał stwierdził brak naruszenia Artykułu 5 § 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji w zakresie legalności jego aresztowania. Trybunał uznał, że nawet brak wskazania terminu w postanowieniu z czerwca 2011 r. przedłużającym aresztowanie skarżącego, odpowiednie prawo krajowe wyraźnie wskazywało na maksymalny okres aresztowania w toku postępowania przygotowawczego (6 miesięcy) i dlatego wskazywanie tego okresu nie było konieczne. Postanowienie o aresztowaniu nie było również arbitralne: zostało orzeczone przez organ sądowy na podstawie jasno określonego prawa, a mianowicie ryzyka ponownego popełnienia przestępstwa. 

Trybunał przyjął jednomyślnie, że doszło do naruszenia Artykułu 5 § 4 (prawo do rozpoznania legalności aresztowania niezwłocznie przez sąd) w zakresie postanowienia sądu z czerwca 2011 r. przedłużającego aresztowanie skarżącego oraz decyzji Trybunału Konstytucyjnego odmawiającej rozpoznania jego skargi. Nawet jeśli skarżący nie został faktycznie pozbawiony wolności w toku postępowania prowadzącego do jego aresztowania za drugim razem, Trybunał uznał, że skarga na podstawie Artykułu 5 § 4 Konwencji była zasadna, ponieważ zażalenie prokuratora na postanowienie o uchylenie aresztu stanowiła kontynuację postępowania związanego z legalności aresztowania. W związku z tym Trybunał uznał, że gwarancje procesowe zawarte w Artykule 5 § 4 Konwencji nie zostały zachowane w toku postępowania dotyczącego przedłużenia aresztowania skarżącego z uwagi na fakt, że nie doręczono mu zażalenia prokuratora oraz nie został poinformowany ani wezwany na posiedzenie w tej sprawie, co pozbawiło go możliwości przedstawienia swojego stanowiska i argumentów w zakresie jego dalszego aresztowania.

Tydzień 28 - Moreira Ferreira przeciwko Portugalii (nr 2)

Wielka Izba utrzymuje odmowę wznowienia postępowania karnego na podstawie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzającego naruszenie Konwencji - wyrok ETPC z 11.7.2017 r. w sprawie Moreira Ferreira przeciwko Portugalii (nr 2) (skarga nr 19867/12); 9 głosami do 8: brak naruszenia Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła odrzucenia przez portugalski Sąd Najwyższy wniosku skarżącego o wznowienie postępowania karnego na podstawie wyroku Trybunału strasburskiego z 5 lipca 2011 r. Trybunał przypomniał swoje ugruntowane orzecznictwo, zgodnie z którym Konwencja nie gwarantuje prawa do wznowienia postępowania oraz odniósł się do braku jednolitego podejścia między państwami stronami do procedur operacyjnych w ramach istniejących mechanizmów wznowieniowych. 

Trybunał podkreślił, że w wyroku z 5 lipca 2011 r. Izba wskazała, że ponowne rozpoznanie czy wznowienie postępowania stanowiło co do zasady „odpowiedni środek usunięcia naruszenia”. Ponowne rozpoznanie czy wznowienie postępowania zostało więc określone jako odpowiednie rozwiązanie, ale nie konieczne czy wyłączne. Trybunał w ten sposób powstrzymał się od dania wiążących wskazówek w jaki sposób wykonać jego wyrok. Trybunał nie mógł stwierdzić, że sposób w jaki portugalski SN odczytał wyrok Trybunału z 2011 r. jako cały, skutkował oczywistym faktycznym czy prawnym błędem prowadzącym do odmowy dostępu do wymiaru sprawiedliwości. 

Mając na względzie zasadę subsydiarności oraz użycie słów przez Trybunał w wyroku z 5 lipca 2011 r., Trybunał uznał, że odmowa SN wznowienia postępowania na wniosek skarżącego nie wypaczyła ustaleń wyroku, a zasady na jakich ją oparto pozostała w ramach marginesu oceny władz krajowych. 

Na uwagę zasługują zdania odrębne 8 sędziów. 

Tydzień 26 - Satakunnan Markkinapörssi Oy i Satamedia Oy przeciwko Finlandii

Zakaz masowych publikacji osobistych danych podatkowych w Finlandii nie naruszył prawa do wolności słowa - wyrok ETPC z 29.6.2017 r. (Wielka Izba) w sprawie  Satakunnan Markkinapörssi Oy i Satamedia Oy przeciwko Finlandii (skarga nr 931/13); większością 15 do 2: brak naruszenia Artykułu 10 (wolność wyrażania opinii) Konwencji. 

Po tym jak dwie spółki opublikowały informacje podatkowe 1,2 miliona osób, władze krajowe zdecydowały, że tak masowa publikacja była bezprawna zgodnie z prawem ochrony danych osobowych oraz zakazano takich masowych publikacji w przyszłości. Spółki zarzucały, że naruszyło to ich prawo do wolności słowa. 

Trybunał uznał, że zakaz naruszył prawo spółek do wolności słowa. Mimo to, nie naruszył Artykułu 10 z uwagi na fakt, że był zgodny z prawem, ustanowiony został w uzasadnionym celu ochrony prywatności jednostek oraz wyważono w sposób właściwy dwa konkurujące interesy: prawo do prywatności oraz wolność słowa. W szczególności, Trybunał zgodził się z wnioskami sądów krajowych, że masowe gromadzenie oraz całościowe rozpowszechnianie danych podatkowych nie przyczyniało się do debaty w interesie publicznym oraz nie służyło jedynie celom dziennikarskim. 

Mimo to, większość 15 do 2 Trybunału uznała naruszenie Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego w rozsądnym terminie) z uwagi na przewlekłość postępowania, które trwało ponad osiem lat. 

Tydzień 26 - Terrazzoni przeciwko Francji

Użycie transkrypcji rozmowy telefonicznej dla celów postępowania dyscyplinarnego było przedmiotem skutecznej kontroli sądowej i nie wiązało się z naruszeniem Konwencji - wyrok ETPC z 29.6.2017 r. w sprawie Terrazzoni przeciwko Francji (skarga nr 33242/12); jednomyślnie: brak naruszenia Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i korespondencji) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła użycia, w kontekście postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędzi, transkryptu rozmowy telefonicznej, która została przypadkowo nagrana w toku postępowania karnego, którego sędzia nie była stroną. 

Trybunał uznał w szczególności, że ingerencja była zgodna z prawem oraz miała na celu ustalenie prawdy zarówno w stosunku do postępowania przygotowawczego przeciwko F.L. - jednostce znanej policji oraz właścicielowi numeru telefonu, który był podsłuchiwany - oraz w stosunku do pobocznego postępowania karnego dotyczącego sędzi - pani Terrazzoni. 

Trybunał zauważył, że kontrola operacyjna została zarządzona przez sędziego oraz przeprowadzona pod jego nadzorem, oraz że rozmowa telefoniczna została następnie utrwalona w kontekście śledztwa, na wniosek sędziego oraz pod jego późniejszym nadzorem. 

Trybunał uznał, po pierwsze, że skarżąca miała kilka sposobności zaprezentowania jej konta przedmiotowej rozmowy telefonicznej, a po drugie, mogła żądać wyłączenia materiału dowodowego w postaci transkrypcji rozmowy telefonicznej w postępowaniu dyscyplinarnym; w końcu, Conseil d’Etat dokonał oceny podstaw apelacji dotyczących legalności kontroli operacyjnej. Trybunał uznał w związku z tym, że skuteczna kontrola sądowa ograniczyła przedmiotową ingerencję do tego, co było konieczne w demokratycznym społeczeństwie. 

Tydzień 26 - Lorefice przeciwko Włochom

Naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego osoby skazanej przez sąd apelacyjny bez przesłuchania świadków oskarżenia - wyrok ETPC z 29.6.2017 r. w sprawie Lorefice przeciwko Włochom (skarga nr 63446/13); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 6 § 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi pana Lorefice na rzetelność postępowania karnego, które skutkowało jego skazaniem przez sąd apelacyjny. Skarżący, uniewinniony w pierwszej instancji, jako że sąd uznał, że zeznania złożone przez dwóch świadków były nieprecyzyjne, nielogiczne i niespójne oraz niewiarygodne. Skarżący został następnie skazany przez sąd drugiej instancji na podstawie zeznań tych samych świadków bez możliwości ich ponownego przesłuchania w toku postępowania odwoławczego. W zamian, ustalając winę skarżącego, sąd apelacyjny odtworzył jedynie transkrypcje nagrań zeznań świadków zawartych w aktach. 

Trybunał uznał w szczególności, że brak ponownego przesłuchania tych dwóch świadków przez sąd apelacyjny przed zmianą wyroku sądu pierwszej instancji uniewinniającego skarżącego naruszył rzetelność jego procesu sądowego. Trybunał przypomniał, że ci, których odpowiedzialność karna waży się w zakresie winy czy jej braku, powinni, co do zasady, mieć możliwość ponownego osobistego przesłuchania świadków celem dokonania oceny ich wiarygodności.