Hanan przeciwko Niemcom

Śledztwo niemieckich władz w następstwie śmiercionośnego nalotu powietrznego w kontekście operacji NATO w Afganistanie – wyrok ETPC (Wielka Izba) z 16.02.2021 r. w sprawie Hanan przeciwko Niemcom (skarga nr 4871/16); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 2 (prawo do życia) Konwencji.

Sprawa dotyczyła śledztwa przeprowadzonego w następstwie śmierci dwóch synów skarżącego w nalocie powietrznym niedaleko Kunduz w Afganistanie, zarządzonego przez pułkownika niemieckiego kontyngentu w Międzynarodowych Siłach Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF) dowodzonych przez NATO.

Trybunał uznał, że fakt, że Niemcy zachowały wyłączną jurysdykcję nad swoimi wojskami rozmieszczonymi w ramach ISAF w zakresie poważnych przestępstw, które dodatkowo miały obowiązek ścigać zgodnie z prawem międzynarodowym i krajowym, stanowił cechy szczególne, które oceniane łącznie, zapoczątkowały istnienie związku jurysdykcyjnego dla celów art. 1 Konwencji w związku z obowiązkami proceduralnymi do ścigania pod art. 2.

Trybunał zauważył, że Federalny Prokurator Generalny uznał, że pułkownik K nie poniósł odpowiedzialności karnej głównie dlatego, że był przekonany, że w czasie zarządzania nalotami powietrznymi, w przestrzeni nie znajdowali się cywile. Według prokuratora generalnego pułkownik K nie działał z zamiarem spowodowania nadmiernych ofiar wśród cywili, które było wymagane do uznania go odpowiedzialnym popełnienia czynów z kodeksu przestępstw przeciwko prawu międzynarodowemu. Prokurator generalny uznał, że odpowiedzialność wynikająca z kodeksu karnego również była wykluczona z uwagi na zgodność nalotu powietrznego z prawem międzynarodowym służącym jako kontratyp. Pułkownik K sądził, że uzbrojeni Talibowie, którzy uprowadzili dwa zbiorniki paliwa byli członkami zorganizowanej grupy zbrojnej, która była stroną konfliktu wojennego i dlatego działał w uzasadnionych celach militarnych.

Trybunał zauważył, że niemiecka prokuratura cywilna nie miała uprawnień do podjęcia działań śledczych w Afganistanie zgodnie z Umową o statusie sił zbrojnych ISAF, ale musiałby się odwołać do międzynarodowej pomocy prawnej w tym celu. Mimo to Federalny Prokurator Generalny mógł oprzeć się na odpowiednim materiale dowodowym dotyczącym okoliczności i skutków nalotu powietrznego.

Federalny Trybunał Konstytucyjny sprawdził skuteczność śledztwa na podstawie skargi konstytucyjnej skarżącego. Biorąc pod uwagę, że FTK mógł uchylić decyzję o umorzeniu postępowania karnego, Trybunał uznał, że skarżący dysponował środkiem pozwalającym mu na podważenie skuteczności śledztwa. W końcu Trybunał zauważył, że śledztwo sejmowej komisji śledczej w sprawie nalotów osiągnęło wysoki poziom publicznej staranności w sprawie.