N. przeciwko Rumunii (nr 2)

Rumunia musi zreformować swoje ustawodawstwo dotyczące opieki prawnej nad osobami umysłowo upośledzonymi – wyrok ETPC z 16.11.2021 r. w sprawie N. przeciwko Rumunii (nr 2) (skarga nr 38048/18) jednogłośnie:

naruszenie Artykułu 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego) Konwencji w odniesieniu do pozbawienia skarżącego zdolności do czynności prawnych;

naruszenie art. 8 w związku ze zmianą jego opiekuna prawnego.

Sprawa dotyczyła postępowania, w którym sądy krajowe, opierając swoje orzeczenia głównie na opiniach biegłych lekarzy, pozbawiły skarżącego zdolności do czynności prawnych i oddały go pod pełną władzę opiekuna prawnego. Dotyczyło to również sposobu, w jaki władze krajowe później zmieniły jego opiekuna prawnego.

Trybunał stwierdził w szczególności, że przepisy stanowiły, iż rzeczywiste potrzeby i życzenia skarżącego nie mogły zostać uwzględnione w procesie podejmowania decyzji, a środek pozbawiający go zdolności do czynności prawnych nie mógł być dostosowany do jego sytuacji. W rezultacie jego prawa wynikające z Artykułu 8 zostały ograniczone przez prawo bardziej niż było to bezwzględnie konieczne.

Ponadto Trybunał uznał, że procesowi podejmowania decyzji w sprawie zmiany opiekuna prawnego skarżącego nie towarzyszyły odpowiednie gwarancje. N. został wykluczony z postępowania wyłącznie z powodu objęcia go opieką. Nie uwzględniono jego zdolności do zrozumienia sprawy i wyrażenia swoich preferencji. Ponadto powód zmiany był niewystarczający, a decyzja nieproporcjonalna.

Ponieważ uchybienia stwierdzone w tym wyroku mogły spowodować dalsze uzasadnione skargi w przyszłości, Trybunał orzekł na podstawie art. 46 (moc wiążąca i wykonanie wyroków), że państwo rumuńskie musiało podjąć środki w celu wprowadzenia swojego ustawodawstwa i praktyki zgodnej ze standardami międzynarodowymi, w tym z orzecznictwem Trybunału, w tej sprawie. Jest to drugi wyrok Trybunału stwierdzający naruszenie praw skarżącego. W wyroku N. przeciwko Rumunii (nr 59152/08) z dnia 28 listopada 2017 r. Trybunał uznał, że N. powinien zostać niezwłocznie zwolniony i zalecił ogólne środki ochrony praw osób przetrzymywanych w szpitalach psychiatrycznych.