Marinoni przeciwko Włochom

Stwierdzenie odpowiedzialności cywilnej autora książki historycznej za uwagi uznane przez sądy włoskie za zniesławiające nie naruszyło Konwencji – wyrok ETPC z 18.11.2021 r. w sprawie Marinoni przeciwko Włochom (skarga nr 27801/12) jednogłośnie:

brak naruszenia Artykułu 6 ust. 2 (domniemanie niewinności) Konwencji

brak naruszenia Artykułu 10 (wolność wypowiedzi).

Sprawa dotyczyła ustalenia odpowiedzialności cywilnej autora książki z powodu dwóch zestawów uwag uznanych przez sądy włoskie za zniesławiające. Książka zawierała rekonstrukcję wydarzeń poprzedzających zbiorową egzekucję 43 pojmanych żołnierzy Włoskiej Republiki Socjalnej (odcinek znany jako „strage di Rovetta”). Na relację historyczną nałożyły się prywatne i osobiste wspomnienia autora, skupione wokół jego życia rodzinnego. Skarżący został uniewinniony w postępowaniu karnym w pierwszej instancji, ale został uznany za odpowiedzialnego cywilnie w wyniku wniesienia apelacji przez strony cywilne.

Trybunał stwierdził, że sądy krajowe nie użyły języka mogącego podważyć uniewinnienie skarżącego w pierwszej instancji oraz że wyroki Sądu Apelacyjnego i Sądu Kasacyjnego nie ujawniły żadnego naruszenia jego prawa do domniemania niewinności. W ocenie Trybunału ingerencja w wolność wypowiedzi skarżącego nie była nieproporcjonalna, a stwierdzenie odpowiedzialności cywilnej przeciwko niemu nie ujawniło żadnych znamion naruszenia art. 10 Konwencji. Zauważył w szczególności, że książka, która łączy osobiste wspomnienia autora z materiałami uzyskanymi w wyniku jego badań archiwalnych, zalicza się do specyficznej kategorii badań historycznych, zwanej „mikrohistorią”. Sądy krajowe uwzględniły ten aspekt w swojej ocenie księgi. Jeśli chodzi o dwa zestawy uwag, Trybunał stwierdził, że pierwsza nie była uzasadniona interesem publicznym, a druga nie wnosiła niczego do rekonstrukcji wydarzeń towarzyszących „strage di Rovetta”.