Vlad przeciwko Rumunii

Od 13 stycznia 2021 r. środek odwoławczy przed rumuńskimi sądami cywilnymi umożliwia więźniom uzyskanie odszkodowania za nieodpowiednie warunki osadzenia – decyzja ETPC z 8.12.2022 r. w sprawie Vlad przeciwko Rumunii (skarga nr 122/17), dotyczącej warunków przetrzymywania byłego więźnia w więzieniu Bukareszt-Rahova; jednogłośnie Trybunał uznał skargę za niedopuszczalną. Decyzja jest ostateczna.

Trybunał stwierdził w szczególności, co następuje. W odniesieniu do okresu przed 23 grudnia 2019 r. (kiedy ustawa nr 169/2017 nadal obowiązywała) Trybunał orzekł, że skarżący nie może dłużej twierdzić, że jest ofiarą w sprawie, na którą się skarżył, a mianowicie nieodpowiednich warunków osadzenia w zakładzie karnym Bukareszt-Rahova, w zakresie, w jakim otrzymał odszkodowanie w formie automatycznego obniżenia kary na mocy ustawy nr. 169/2017. Jeśli chodzi o okres po 23 grudnia 2019 r. (data uchylenia ustawy nr 169/2017), Trybunał uznał, że skarżący mógł wytoczyć powództwo cywilne z tytułu czynu niedozwolonego przeciwko władzom w sądach krajowych w celu dochodzenia swojej skargi nieodpowiednich warunków osadzenia w zakładzie karnym Bukareszt-Rahova, w którym przebywał do 19 sierpnia 2020 r. Ponieważ skarżący nie poinformował Trybunału o wniesieniu takiego powództwa, ta część skargi została odrzucona z powodu niewyczerpania krajowych środków odwoławczych. W związku z tym Trybunał odniósł się do swojego wyroku w sprawie Polgar przeciwko Rumunii, w którym przeanalizował 21 przykładów orzeczeń krajowych i stwierdził, że przedmiotowy środek odwoławczy był dostępny i zapewniał wystarczające gwarancje proceduralne, że badanie skarg przez sądy krajowe spełniało standardy ustanowione w orzecznictwie Trybunału, że istniało domniemanie szkody niemajątkowej oraz że skarżący uzyskali odpowiednie i wystarczające zadośćuczynienie.

Trybunał określił również dzień 13 stycznia 2021 r. jako datę, od której przedmiotowy środek można uznać za skuteczny w odniesieniu do osób, które uważały, że były osadzone w nieodpowiednich warunkach i które w chwili wniesienia skargi nie były już objęte osadzeniem w warunkach rzekomo sprzecznych z Konwencją. W konsekwencji Trybunał potwierdził kluczowe znaczenie subsydiarnego charakteru swojej roli i orzekł, że w niniejszej sprawie powinien zastosować wyjątek od ogólnej zasady, zgodnie z którą skuteczność danego środka prawnego należy oceniać w odniesieniu do daty, w której wniosek został złożony (w tym przypadku 13 lutego 2017 r.). Określił, że skarżący w niniejszej sprawie miał, w momencie zwolnienia i do dnia dzisiejszego, możliwość wniesienia powództwa tego rodzaju na podstawie artykułów 1349 i 1357 Kodeksu Cywilnego w odniesieniu do szkody rzekomo utrzymującej się w okresie po 23 grudnia 2019 r.

Na koniec Trybunał zauważył, że wysiłki władz krajowych zmierzające do wdrożenia zaleceń Trybunału zawartych w wyroku pilotażowym (w tej sprawie Rezmiveș i Inni przeciwko Rumunii) miały na celu umożliwienie sprawom dotyczącym przeludnienia więzień rozwiązania na poziomie krajowym, tak aby przeciwdziałać rosnącemu zagrożeniu, jakie dla systemu Konwencji stwarza duża liczba podobnych spraw wynikających z tego samego problemu strukturalnego lub systemowego.