Venken i Inni przeciwko Belgii

Więźniowie przymusowo zamknięci w oddziałach psychiatrycznych więzienia: Trybunał bada postępy od czasu wydania wyroku pilotażowego W.D. p. Belgii – wyrok ETPC z 6.4.2021 r. w sprawie Venken i Inni przeciwko Belgii (skarga nr 46130/14); jednomyślnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) i art. 5 ust. 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji w stosunku do trzech skarżących.

Sprawa dotyczyła pięciu wniosków dotyczących przymusowego umieszczenia pięciu obywateli belgijskich w oddziałach psychiatrycznych zakładów karnych i była kontynuacją wyroku pilotażowego W.D. p. Belgii. Skarżący zarzucili, że nie otrzymali opieki terapeutycznej, która byłaby odpowiednia dla ich stanu zdrowia psychicznego, i skarżyli się na brak skutecznego środka prawnego w celu zmiany ich sytuacji.

Trybunał zauważył, że w momencie wniesienia skarg pięciu skarżących przebywało w oddziałach psychiatrycznych zakładów karnych, gdzie nie otrzymali odpowiedniej terapii. W czasie orzekania wszyscy byli już osadzeni w placówce, która była zasadniczo odpowiednia dla ich schorzeń psychicznych. Ich zatrzymanie w warunkach naruszających art. 3 i 5 ust. 1 Konwencji dobiegło końca. W związku z tym Trybunał uznał, że odszkodowanie przyznane przez sądy krajowe trzem skarżącym nie obejmowało całego okresu, w którym byli oni przetrzymywani w więziennych oddziałach psychiatrycznych, bez realnej nadziei na zmianę i bez odpowiedniego wsparcia medycznego. W opinii Trybunału ten znaczący okres wystawił ich na szczególnie dotkliwe trudności, powodując cierpienie o natężeniu przekraczającym nieunikniony poziom cierpienia nieodłącznie związany z pozbawieniem wolności. Jednakże dwóch skarżących, którzy uzyskali adekwatne i wystarczające zadośćuczynienie za cały okres, w którym byli przetrzymywani w warunkach sprzecznych z Konwencją, nie miało już statusu ofiary.

Naruszenie art. 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności ) w stosunku do trzech skarżących

Naruszenie art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) w zw. z art. 3 w stosunku do dwóch z tych skarżących.

Trybunał uznał, że ci trzej skarżący, którzy skarżyli się na postępowanie prowadzone na podstawie Ustawy o ochronie socjalnej z 1930 r., nie dysponowali skutecznym środkiem odwoławczym z tych samych powodów, które zostały wskazane przez Trybunał w wyroku pilotażowym W.D. p. Belgii, przynajmniej do czasu utworzenia dodatkowych miejsc w psychiatrycznych ośrodkach sądowych w Gandawie i Antwerpii oraz w obiektach innych niż więzienia.

- większością głosów (sześć głosów do jednego):

Brak naruszenia Artykułu 5 ust. 4 (prawo do szybkiej decyzji o zgodności z prawem zatrzymania) oraz Artykułu 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) wraz z Artykuł 3 w odniesieniu do dwóch skarżących, którzy wnieśli skargę na postępowanie prowadzone po wejściu w życie ustawy o przymusowym pozbawieniu wolności z 2014 r.

Trybunał uznał, że pilne wnioski do organów ochrony socjalnej, ustanowionych na mocy ustawy o zamknięciu przymusowym, nie stanowią środków prawnych, które mogą szybko naprawić sytuację, na którą skarżyli się dwaj skarżący. Nie można zatem uznać tych środków zaradczych za skuteczne. Jednakże Trybunał orzekł, że w teorii pilne postępowanie przed sądami powszechnymi (recours de référé) stanowiło dostępny środek, który byłby w stanie zapewnić zadośćuczynienie w sytuacji, której ci dwaj skarżący byli ofiarami, i uniemożliwić dalsze domniemane naruszenia. Zauważył, że Sąd Kasacyjny wyraźnie wskazał na komplementarność pilnych wniosków składanych do organów ochrony socjalnej i pilnych postępowań przed sądami powszechnymi. Sąd wskazał również, że wnioski podobne do tych w niniejszej sprawie zostały odroczone do czasu upływu terminu wyznaczonego przez Trybunał w wyroku pilotażowym W.D. p. Belgii. Uznał, że należałoby kontynuować badanie tych spraw w świetle zasad ustanowionych w niniejszym wyroku, po jego uprawomocnieniu.