Tydzień 48 - N. przeciwko Rumunii

Naruszenie prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego osoby pozbawionej wolności od 2007 r. bez podstawy prawnej z uwagi na zaburzenie psychiczne – wyrok ETPC z 28.11.2017 r. w sprawie N. przeciwko Rumunii (skarga nr 59152/08); jednomyślnie: naruszenie Artykułu 5 ust. 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji; naruszenie Artykułu 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności) Konwencji.

Sąd uznał w szczególności, że co najmniej od 11 września 2007 r. (data pierwszego badania legalności pozbawienia wolności) nie istniała podstawa prawna ani uzasadnienie pozbawienia wolności N., ponieważ sądy krajowe nie ustaliły, że stanowił on zagrożenie, jak wymagało tego prawo krajowe. Trybunał stwierdził również, że nieprzerwane pozbawienie wolności N. po 29 sierpnia 2016 r., kiedy to rumuński sąd rejonowy wydał wyrok, w którym podkreślił potrzebę zakończenia jego pobytu w szpitalu psychiatrycznym, było arbitralne, ponieważ N. faktycznie pozostawał dalej w szpitalu w czasie podejmowania środków odpowiadających jego potrzebom. W międzyczasie, w dniu 21 lutego 2007 r., sąd rejonowy nakazał jego zwolnienie w warunkach odpowiadających jego potrzebom, ale wysiłki podejmowane w tym kierunku były dalekie od oczekiwanych. Powyższa sytuacja odzwierciedlała aktualne warunki w Rumunii. Dodatkowo, Trybunał ustalił, że postępowanie dotyczące sądowej kontroli nieprzerwanego pozbawienia wolności N. po 11 września 2007 r. nie było zabezpieczone odpowiednimi gwarancjami. Po pierwsze, przerwy czasowe, w których sądy oceniały potrzebę przedłużenia pozbawienia wolności nie spełniały wymogu sprawności postępowania. Po drugie, N. nie korzystał ze skutecznej pomocy prawnej w czasie postępowania w sprawie jego odwołania: był reprezentowany przez różnych prawników w różnych stadiach postępowania i nie miał możliwości skontaktowania się z nimi przed posiedzeniami.  

Zgodnie z Artykułem 46 (moc wiążąca i wykonywanie wyroków) Trybunał stwierdził, po pierwsze, że władze powinny wykonać niezwłocznie wyrok sądu rejonowego z 21 lutego 2017 r. nakazujący zwolnienie N. w warunkach odpowiadających jego potrzebom. Po drugie, zaniedbania stwierdzone w sprawie skarżącego najprawdopodobniej mogą stanowić podstawę do innych uzasadnionych skarg. Zaleca się więc, by Rumunia rozważyła środki generalne mające na celu zapewnienie aby pozbawienie jednostek wolności w szpitalach psychiatrycznych było zgodne z prawem oraz aby jednostki pozbawione wolności w tych instytucjach były uprawnione do wszczęcia postępowania zabezpieczonego odpowiednimi gwarancjami, a przede wszystkim otrzymania bez zwłoki orzeczenia sądu o legalności ich pozbawienia wolności.