Łysak przeciwko Polsce

Wyrok ETPC z 12.10.2021 r. w sprawie Łysak przeciwko Polsce (nr skargi 1631/16); naruszenie art. 1 Protokołu Nr 1 (prawo do poszanowania mienia) w związku z ponad sześcioletnim zatrzymaniem należącego do niego mienia w charakterze dowodu w postępowaniu karnym.

Zdaniem Trybunału, doszło do naruszenia prawa skarżącego do poszanowania mienia, pomimo jego zgodności z prawem i działania w interesie powszechnym, jednak środki podjęte przez organy prowadzące postępowanie karne nie spełniały wymogu proporcjonalności i stanowiły dla skarżącego nadmierne obciążenie. Dlatego Trybunał stwierdził naruszenie art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji. Trybunał pozostawił kwestię wysokości słusznego zadośćuczynienia bez rozstrzygnięcia, zapraszając strony postępowania do nadesłania stanowisk w tej sprawie.

Könyv-Tár Kft i inni przeciwko Węgrom

Monopol państwowy na rynku dystrybucji podręczników: naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 Konwencji: wyrok ETPC z 16.10.2018 w sprawie Könyv-Tár Kft i inni przeciwko Węgrom (skarga nr 21623/13); 6 głosami do 1:

Naruszenie art. 1 Protokołu Nr 1 do Konwencji (ochrona mienia).

Fakty – W następstwie nowych środków przyjętych w 2011 i 2012 r. system szkolnictwa na Węgrzech został całkowicie zreorganizowany, a wcześniej zdecentralizowane szkoły stały się przedmiotem scentralizowanego zarządzania państwowego. Nowe środki wprowadziły nowy system dystrybucji podręczników, zgodnie z którym za dostarczanie podręczników odpowiadało państwo w interesie publicznym. Zamiarem prawodawcy było wykonanie tych obowiązków za pośrednictwem państwowej spółki dystrybucyjnej książek o charakterze non-profit.

Trzy skarżące spółki, dystrybutorzy podręczników szkolnych, zarzuciły, że stworzenie monopolu państwowego na rynku dystrybucji podręczników szkolnych pozbawiło ich spokojnego korzystania z ich własności, z naruszeniem art. 1 Protokołu nr 1.

Prawo – art. 1 Protokołu nr 1

(a) Zastosowanie – Skarżące spółki, które od lat zajmowały się dystrybucją podręczników szkolnych, nawiązały bliskie relacje ze szkołami znajdującymi się w ich sąsiedztwie. Ich klientela stanowiła istotną podstawę ustalonego biznesu i pod wieloma względami miała charakter prawa prywatnego, a tym samym stanowiła aktywa, będąc „własnością” w rozumieniu art. 1 Protokołu nr 1.

(b) Meritum – Nowe środki wprowadziły nowy system dystrybucji podręczników szkolnych, co spowodowało, że skarżące firmy skutecznie straciły swoich klientów. Tak więc doszło do ingerencji w prawa skarżących spółek, polegającej na zastosowaniu środka polegającego na kontroli wykorzystania ich własności.

Sąd zwrócił uwagę na cechę charakterystyczną dla rynku podręczników szkolnych, która pod pewnymi względami była niezwykła. To szkoły czy nauczyciele wybierali produkty, zaś uczniowie i ich rodzice za nie płacili. Schemat ten można by wytłumaczyć potrzebą zapewnienia, że ​​wszyscy uczniowie w klasie używali tego samego podręcznika. Porozumienie to mogło spowodować pewne zakłócenia rynku i potencjalnie narażoną sytuację konsumentów końcowych. Te ostatnie mogą być równoważone regulacjami rynkowymi, takimi jak maksymalne ceny czy dotacje państwowe. Jednakże Trybunał nie był przekonany, że w przypadku skarżących spółek spowodowało to zakłócenie konkurencji pomiędzy uczestnikami działalności dystrybucyjnej. Dystrybutorzy utrzymywali stosunki umowne ze szkołami, a nie z użytkownikami końcowymi; ze swojej strony szkoły miały całkowitą swobodę wyboru dowolnego dystrybutora jako swojego długoterminowego lub krótkoterminowego dostawcy. Prawdą było, że istniał stały rynek zbytu (tj. rzesza uczniów potrzebujących podręczników w danym roku szkolnym) ostatecznie odpowiadający całości połączonych usług wnioskodawców i innych dystrybutorów. Jednakże odpowiednie udziały w tym stałym rynku zbytu nie były w żaden sposób zagwarantowane skarżącym spółkom, które musiały pozyskać i zachować swoją klientelę (szkoły) w dużej mierze nieuregulowanym i konkurencyjnym środowisku rynkowym. Dlatego też, chociaż rynek podręczników szkolnych rzeczywiście miał pewne szczególne cechy, nie stwarzały one żadnej szczególnej lub uprzywilejowanej sytuacji rynkowej dla skarżących spółek, która uzasadniałaby interwencję kwestionowanego państwa.

Jeśli chodzi o realia rynkowe, państwo powstrzymało skarżące spółki od kontynuowania ich działalności gospodarczej i w rzeczywistości stworzyło zmonopolizowany rynek dystrybucji podręczników szkolnych. Chociaż nie doszło do formalnego cofnięcia licencji, nowe środki wprowadziły system zakupu podręczników szkolnych, w którym nieuchronnie cała klientela skarżących spółek została przejęta przez państwowego dystrybutora, a spółki skarżące zostały praktycznie wyłączone z podręcznika szkolnego. umowy dystrybucyjne.

Margines oceny przyznany państwu przy określaniu odpowiednich środków realizacji przedmiotowej reformy był szeroki. Jednak nie mogły być nieproporcjonalne pod względem zastosowanych środków i celu, który miał zostać zrealizowany; i nie może narażać zainteresowanych podmiotów gospodarczych na indywidualne i nadmierne obciążenie. W niniejszej sprawie drastycznej zmiany w działalności skarżących spółek nie złagodziły żadne pozytywne środki zaproponowane przez państwo.

Biorąc pod uwagę różne czynniki, w tym fakt, że nie wdrożono żadnych środków w celu ochrony skarżących spółek przed arbitralnością lub zaoferowania im zadośćuczynienia w formie rekompensaty, niemożność kontynuowania lub odtworzenia przez skarżące firmy działalności poza dystrybucją podręczników szkolnych i braku rzeczywistych korzyści dla rodziców lub uczniów, ingerencja w prawo skarżących spółek była nieproporcjonalna do zamierzonego celu, ponieważ musiały one ponosić indywidualny i nadmierny ciężar.

 

Wniosek: naruszenie (sześć głosów do jednego).

 

Tydzień 20 - Bikić przeciwko Chorwacji

Odmowa chorwackich władz wyrażenia zgody na nabycie lokalu spółdzielczego nie naruszyła Konwencji – wyrok ETPC z 29.5.2018 r. w sprawie Bikić przeciwko Chorwacji (skarga nr 50101/12); 5 głosami do 2: brak naruszenia Artykułu 1 Protokół Nr 1 (ochrona własności) Konwencji.

Sprawa dotyczyła  odmowy wyrażenia zgody przez władze na zakup lokalu spółdzielczego w Zagrzebiu przez skarżącą. W lokalu tym mieszkała od 30 lat. Wprowadziła się do niego jeszcze w czasach istnienia Jugosławii, kiedy pracownicy spółdzielni  byli wpisywani na listy oczekujących na mieszkania opłacone ze składek pracowniczych. Ci, którzy otrzymali mieszkanie, uzyskiwali tzw. „szczególnie chroniony najem”. Parlament zniósł wskazany rodzaj najmu w 1991 r. a nowe prawo regulowało zasady sprzedaży mieszkań wcześniej wynajmowanych w ranacg szczególnie chronionego najmu.

Trybunał wskazał, że sprawa nie dotyczyła prawa skarżącej do życia w mieszkaniu, ale jej prawa do nabycia mieszkania. Skarżąca nie mogła więc twierdzić, że posiada „mienie” w rozumieniu Konwencji, ponieważ nigdy nie zapadła ostateczna decyzja o zagwarantowaniu jej chronionego najmu. Zgodnie z aktualnie obowiązującym prawem ci, którym zagwarantowane przedmiotowe najmy, byli uprawnieni do nabycia mieszkań spółdzielczych na korzystniejszych warunkach sprzedaży.

Tydzień 13 - Christian Baptist Church in Wrocław przeciwko Polsce

Kościół Baptystów nie został pozbawiony żadnego majątku - wyrok ETPC z 5.4.2018 r. w sprawie Christian Baptist Church in Wrocław przeciwko Polsce (skarga nr 32045/10); jednomyślnie: brak naruszenia Artykułu 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji; naruszenie Artykułu 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego w rozsądnym terminie) Konwencji. 

Skarżący II Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów we Wrocławiu jest osobą prawną z siedzibą we Wrocławiu. Sprawa dotyczyła prawnych działań kościoła zmierzających do odzyskania własności. W maju 1996 r. kościół wystąpił do wojewody dolnośląskiego o wydanie decyzji potwierdzającej prawo własności do czteropiętrowego budynku, który należał do kościoła zanim przejęło go państwo w czasach komunistycznych. Wojewoda odmówił wydania decyzji, stwierdzając, że kościół nie spełnił wymogów ustawy z 1995 r., która określała relacje między państwem i kościołem baptystów. W toku postępowania administracyjnego w czerwcu 2007 r. wojewoda dolnośląski odmówił zwrotu przedmiotowej nieruchomości, a w październiku 2009 r. NSA oddalił skargę kasacyjną kościoła.

Kościół zarzucił naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego w rozsądnym czasie (art. 6 ust. 1 Konwencji). 

Trybunał przypomniał, że zgodnie z art. 6 Konwencji prawo krajowe w sprawach cywilnych może przewidywać nowe retroaktywne przepisy, aby uregulować prawa powstałe na tle obowiązujących przepisów, jeżeli jest to uzasadnione interesem ogólnym. Trybunał przyznał, że zmiany w prawie polskim były uzasadnione harmonizacją sytuacji prawnej wszystkich kościołów. Dodatkowo zmiany dokonano na wczesnym etapie postępowania, co odróżnia tą sprawę od innych, w których ustawodawca zmieniał prawo, by uzyskać okreslony wynik w toczących się od dawna postepowaniach (zob. wyrok ETPC z 9.12.1994 r. w sprawie Stran Greek Refineries i Stratis Andreadis przeciwko Grecji, § 49; oraz wyrok ETPC z 11.12.2012 r. w sprawie Tarbuk przeciwko Chorwacji, § 54). Dodatkowo, zmiana prawa nie pozbawiła kościoła „uzasadnionej ekspektatywy” nabycia nieruchomości, ponieważ ekspektatywa nie była nawet zagwarantowana poprzednią ustawą. Sprawa różni się również od sprawy Scordino przeciwko Włochom (nr 1), gdzie zmiana prawa wygasiła ze skutkiem retroaktywnym znakomitą część roszczeń odszkodowawczych dotyczących wysokich sum, których właściciele wywłaszczonych nieruchomości mogli żądać od władz. Trybunał zgodził się z rządem, że kościoła Baptystów nie pozbawiono żadnego majątku. Dlatego, Trybunał stwierdził, że kościół nie został pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego. Nie doszło więc do naruszenia art. 6 Konwencji.

Jednocześnie, mając na uwadze długość postępowania administracyjnego, które trwało ponad 13 lat, doszło do naruszenia prawa skarżącego kościoła do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie i zasądził słuszne zadośćuczynienie w wysokości 5.200 euro.

Tydzień 12 - Radomilja i Inni przeciwko Chorwacji

Wielka Izba nie stwierdza naruszenia w dwóch sprawach dotyczących zasiedzenia - wyrok ETPC (Wielka Izba) z 22.3.2018 r. w sprawie Radomilja i Inni przeciwko Chorwacji (skargi nr 37685/10 oraz 22768/12); większością, że skargi dotyczące okresu między 6 kwietnia 1941 r. i 8 października 1991 r. były niedopuszczalne oraz 14 głosami do 3: brak naruszenia Artykułu 1 Protokołu nr 1 (ochrona własności) Konwencji. 

Sprawa dotyczyła odmowy przez sądy krajowe uznania własności nieruchomości skarżących, którzy twierdzili, że nabyli je przez zasiedzenie. W czerwcu 2016 r. dwa wyroki Izby Trybunały stwierdziły naruszenie rpaw własności skarżących, oparte na wcześniejszym orzeczeniu ETPC - Trgo przeciwko Chorwacji. 

Wielka Izba stwierdziła, że przed Izbą skarżący nie opierali się na okresie między 6 kwietnia 1941 r. i 8 października 1991 r., co eliminowało go ze stanu faktycznego w ich skargach. Biorąc ten okres pod uwagę Trybunał wyszedł poza ramy skargi. Skarżący mogli oprzeć się na tym okresie w postępowaniu przed Wielką Izbą. Mimo to, doprowadziło to do powstania nowej skargi, niedopuszczalnej jednak z uwagi na niezachowanie sześciomiesięcznego terminu. Wielka Izba uznała, że pozostała część skargi odnosiła się do zastosowania i wykładni prawa przez sądy oraz oceny faktów. Żadna z tych podstaw nie pozwalała na uznanie ich roszczeń jako mienie w rozumieniu Konwencji, co powodowało iż nie doszło do naruszenia ich praw własności.