Monopol państwowy na rynku dystrybucji podręczników: naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 Konwencji: wyrok ETPC z 16.10.2018 w sprawie Könyv-Tár Kft i inni przeciwko Węgrom (skarga nr 21623/13); 6 głosami do 1:
Naruszenie art. 1 Protokołu Nr
1 do Konwencji (ochrona mienia).
Fakty – W następstwie
nowych środków przyjętych w 2011 i 2012 r. system szkolnictwa na Węgrzech
został całkowicie zreorganizowany, a wcześniej zdecentralizowane szkoły stały
się przedmiotem scentralizowanego zarządzania państwowego. Nowe środki
wprowadziły nowy system dystrybucji podręczników, zgodnie z którym za
dostarczanie podręczników odpowiadało państwo w interesie publicznym. Zamiarem
prawodawcy było wykonanie tych obowiązków za pośrednictwem państwowej spółki
dystrybucyjnej książek o charakterze non-profit.
Trzy skarżące spółki,
dystrybutorzy podręczników szkolnych, zarzuciły, że stworzenie monopolu
państwowego na rynku dystrybucji podręczników szkolnych pozbawiło ich
spokojnego korzystania z ich własności, z naruszeniem art. 1 Protokołu nr 1.
Prawo – art. 1 Protokołu nr 1
(a) Zastosowanie – Skarżące
spółki, które od lat zajmowały się dystrybucją podręczników szkolnych,
nawiązały bliskie relacje ze szkołami znajdującymi się w ich sąsiedztwie. Ich
klientela stanowiła istotną podstawę ustalonego biznesu i pod wieloma względami
miała charakter prawa prywatnego, a tym samym stanowiła aktywa, będąc
„własnością” w rozumieniu art. 1 Protokołu nr 1.
(b) Meritum – Nowe środki
wprowadziły nowy system dystrybucji podręczników szkolnych, co spowodowało, że
skarżące firmy skutecznie straciły swoich klientów. Tak więc doszło do
ingerencji w prawa skarżących spółek, polegającej na zastosowaniu środka
polegającego na kontroli wykorzystania ich własności.
Sąd zwrócił uwagę na cechę
charakterystyczną dla rynku podręczników szkolnych, która pod pewnymi względami
była niezwykła. To szkoły czy nauczyciele wybierali produkty, zaś uczniowie i
ich rodzice za nie płacili. Schemat ten można by wytłumaczyć potrzebą
zapewnienia, że wszyscy uczniowie w klasie używali tego samego podręcznika.
Porozumienie to mogło spowodować pewne zakłócenia rynku i potencjalnie narażoną
sytuację konsumentów końcowych. Te ostatnie mogą być równoważone regulacjami
rynkowymi, takimi jak maksymalne ceny czy dotacje państwowe. Jednakże Trybunał
nie był przekonany, że w przypadku skarżących spółek spowodowało to zakłócenie
konkurencji pomiędzy uczestnikami działalności dystrybucyjnej. Dystrybutorzy
utrzymywali stosunki umowne ze szkołami, a nie z użytkownikami końcowymi; ze
swojej strony szkoły miały całkowitą swobodę wyboru dowolnego dystrybutora jako
swojego długoterminowego lub krótkoterminowego dostawcy. Prawdą było, że
istniał stały rynek zbytu (tj. rzesza uczniów potrzebujących podręczników w
danym roku szkolnym) ostatecznie odpowiadający całości połączonych usług
wnioskodawców i innych dystrybutorów. Jednakże odpowiednie udziały w tym stałym
rynku zbytu nie były w żaden sposób zagwarantowane skarżącym spółkom, które
musiały pozyskać i zachować swoją klientelę (szkoły) w dużej mierze
nieuregulowanym i konkurencyjnym środowisku rynkowym. Dlatego też, chociaż
rynek podręczników szkolnych rzeczywiście miał pewne szczególne cechy, nie
stwarzały one żadnej szczególnej lub uprzywilejowanej sytuacji rynkowej dla
skarżących spółek, która uzasadniałaby interwencję kwestionowanego państwa.
Jeśli chodzi o realia rynkowe,
państwo powstrzymało skarżące spółki od kontynuowania ich działalności gospodarczej
i w rzeczywistości stworzyło zmonopolizowany rynek dystrybucji podręczników
szkolnych. Chociaż nie doszło do formalnego cofnięcia licencji, nowe środki
wprowadziły system zakupu podręczników szkolnych, w którym nieuchronnie cała
klientela skarżących spółek została przejęta przez państwowego dystrybutora, a
spółki skarżące zostały praktycznie wyłączone z podręcznika szkolnego. umowy
dystrybucyjne.
Margines oceny przyznany państwu
przy określaniu odpowiednich środków realizacji przedmiotowej reformy był
szeroki. Jednak nie mogły być nieproporcjonalne pod względem zastosowanych
środków i celu, który miał zostać zrealizowany; i nie może narażać
zainteresowanych podmiotów gospodarczych na indywidualne i nadmierne
obciążenie. W niniejszej sprawie drastycznej zmiany w działalności skarżących
spółek nie złagodziły żadne pozytywne środki zaproponowane przez państwo.
Biorąc pod uwagę różne czynniki,
w tym fakt, że nie wdrożono żadnych środków w celu ochrony skarżących spółek
przed arbitralnością lub zaoferowania im zadośćuczynienia w formie
rekompensaty, niemożność kontynuowania lub odtworzenia przez skarżące firmy
działalności poza dystrybucją podręczników szkolnych i braku rzeczywistych
korzyści dla rodziców lub uczniów, ingerencja w prawo skarżących spółek była
nieproporcjonalna do zamierzonego celu, ponieważ musiały one ponosić
indywidualny i nadmierny ciężar.
Wniosek: naruszenie (sześć głosów do jednego).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz