Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce

Dysfunkcje ustrojowe w procedurze powoływania sędziów w Polsce: Izba Cywilna Sądu Najwyższego złożona z nowo powołanych sędziów nie jest „niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą” – wyrok ETPC z 3.2.2022 r. w sprawie Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce (skarga nr 1469/20); jednogłośnie:

naruszenia Artykułu 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Sprawa dotyczyła skargi wniesionej przez skarżącą spółkę, że Izba Cywilna Sądu Najwyższego, która orzekała w sprawie jej dotyczącej, nie była „sądem ustanowionym ustawą” oraz brakowało jej bezstronności i niezawisłości. Zarzucił w szczególności, że Izba Cywilna Sądu Najwyższego składała się z sędziów powołanych przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa („KRS”), konstytucyjnego organu w Polsce, który stoi na straży niezawisłości sądów i sędziów, a która od wejścia w życie nowej ustawy jest przedmiotem kontrowersji, przewidujących m.in., że jej sędziowie nie są już wybierani przez sędziów, lecz przez Sejm (izbę niższą Parlamentu). Sprawa jest jednym z 94 obecnie zawisłych wniosków przeciwko Polsce, w większości złożonych w latach 2018-2022, dotyczących różnych aspektów reorganizacji polskiego sądownictwa zainicjowanej w 2017 r. Do chwili obecnej Trybunał wydał cztery wyroki, z których trzy są ostateczne.

Podobnie jak w poprzednich sprawach, Trybunał podkreślił, że jego zadaniem nie była ocena zasadności reorganizacji polskiego sądownictwa jako całości, ale ustalenie, czy, a jeśli tak, to w jaki sposób zmiany wpłynęły na prawa skarżącej spółki wynikające z art. 6 ust. 1 Konwencji. Trybunał uznał, że na procedurę powoływania sędziów do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego nadmiernie wpłynęła władza ustawodawcza i wykonawcza. Stanowiło to fundamentalną nieprawidłowość, która negatywnie wpłynęła na cały proces i podważyła legitymację Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, która rozpoznawała sprawę skarżącej spółki. Izba Cywilna nie była zatem „niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą” w rozumieniu Konwencji Europejskiej.

Wyrok bardzo przypomina wyrok Reczkowicz przeciwko Polsce (nr 43447/19) z dnia 22 lipca 2021 r. oraz Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce (nr 49868/19 i 57511/19) z dnia 8 listopada 2021 r. dotyczący pozostałych Izb Sąd Najwyższy. Podobnie jak w tej ostatniej sprawie, również w tym wyroku stwierdzono dodatkowe oczywiste naruszenie prawa krajowego, ponieważ Prezydent RP dokonał powołania sędziego mimo prawomocnego postanowienia sądu wstrzymującego wykonanie uchwał KRS rekomendujących sędziów Sądowi Najwyższemu. Trybunał uznał, że naruszenie praw skarżącej spółki miało swoje źródło w zmianie polskiej ustawy, która pozbawiła polski wymiar sprawiedliwości prawa wyboru sędziów KRS oraz umożliwiła władzy wykonawczej i ustawodawcy bezpośrednią lub pośrednią ingerencję w sprawy sądowe. Nieunikniony był wniosek, że dalsze funkcjonowanie KRS w formie ustawy zmieniającej z 2017 r. i jej zaangażowanie w procedurę powoływania sędziów utrwaliło ustaloną przez Trybunał dysfunkcję ustrojową i może prowadzić do dalszego zaostrzenia kryzysu praworządności w Polsce. Dlatego potrzebne są szybkie działania ze strony Państwa Polskiego, aby temu zaradzić. Do państwa polskiego należy wyciągnięcie niezbędnych wniosków z tego wyroku i podjęcie odpowiednich środków w celu rozwiązania problemów leżących u podstaw naruszeń stwierdzonych przez Trybunał oraz zapobieżenia występowaniu podobnych naruszeń w przyszłości.