Barbotin przeciwko Francji

 

Skarżący, który był osadzony w warunkach niezgodnych z ludzką godnością otrzymał niewystarczające odszkodowanie – wyrok ETPC z 19.11.2020 r. w sprawie Barbotin przeciwko Francji (skarga nr 25338/16); jednomyślnie: Naruszenie art. 13 (prawo do skutecznego środka odwoławczego) Konwencji w zw. z art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji.

Sprawa dotyczyła odszkodowania przyznanego skarżącemu przez sądy krajowe z uwagi na warunki osadzenia w areszcie śledczym w Caen. Skarżący zarzucał nieskuteczność środka, z którego skorzystał, z uwagi na niską kwotę mu przyznaną oraz fakt, że musiał zapłacić koszty sądowe związane z kontrolą cel, w których przebywał.

Trybunał orzekł, że skarżący korzystał z odpowiedniego środka, który pozwolił na przyznanie mu odszkodowania za szkodę, której doznał. To był pierwszy raz, kiedy środek odszkodowawczy wykorzystany przed francuskim sądem administracyjnym na podstawie nieludzkich warunków osadzenia został uznany za skuteczny pod art. 13 Konwencji.

W niniejszej sprawie jednakże sądy krajowe zdecydowały się obciążyć skarżącego kosztami opinii biegłego na tej podstawie, że ocena biegłego w I instancji została odwołana w II instancji. Z uwagi na skromną kwotę przyznaną skarżącemu tytułem zadośćuczynienia za warunki osadzenia niezgodne z ludzką godnością, skarżący znalazł się w sytuacji, w której był nadal winny państwu kwotę 273 euro. Trybunał uznał, że wynik postępowania wytoczonego przez skarżącego pozbawił środka wykorzystanego przez niego skuteczności.

B i C przeciwko Szwajcarii

 

Szwajcarskie władze nie oceniły ryzyka powrotu homoseksualisty do Gambii – wyrok ETPC z 17.11.2020 r. w sprawie B i C przeciwko Szwajcarii (skargi nr 43987/16 and 889/19)

Sprawa dotyczyła pary homoseksualnej. Jeden z partnerów miał zostać wydalony do Gambii po odrzuceniu wniosku jego partnera o łączenie rodzin. Zarzucał, że istniało ryzyko złego traktowania w razie powrotu

W dzisiejszym wyroku – jednomyślnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji jeśli pierwszy skarżący zostanie deportowany do Gambii na podstawie krajowej decyzji w jego sprawie.

Trybunał uznał, że penalizacja homoseksualizmu nie była wystarczająca dla stwierdzenia niezgodności powrotu z Konwencją. Trybunał stwierdził jednak, że szwajcarskie władze nie oceniły odpowiednio ryzyka złego traktowania pierwszego skarżącego jako homoseksualisty w Gambii oraz dostępności państwowej ochrony przed zagrożeniem złego traktowania przed podmioty niepaństwowe. Kilka niezależnych podmiotów zauważyło, że władze gambijskie nie chciały zapewnić ochrony osobom LGBTI. Trybunał dodatkowo uznał, że wskazania dla rządu pod Regułą 39 Regulaminu Trybunału nadal pozostają w mocy zanim niniejszy wyrok stanie się ostateczny.

Honner przeciwko Francji

 

Odmowa przyznania skarżącej praw do kontaktu do dziecka urodzonego przez jej byłą partnerkę przy użyciu technik wspomaganego rozrodu: brak naruszenia Konwencji – wyrok ETPC z 12.10.2020 r. w sprawie Honner przeciwko Francji (skarga nr 19511/16); jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 8 (prawo do poszanowania życia rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła odmowy przyznania praw do kontaktu skarżącej w stosunku do dziecka, które zostało urodzone przez jej byłą partnerkę przy użyciu technologii wspomaganego rozrodu w Belgii w czasie gdy obie kobiety były parą, mimo że skarżąca wychowywała dziecko w jego pierwszych latach życia.

Trybunał uznał, że oddalając wniosek skarżącej z uwagi na najlepszy interes dziecka i przez staranne wyjaśnienie swojego orzeczenia, francuskie władze nie zaniechały wypełnienia swojego pozytywnego obowiązku do zagwarantowania skutecznego uwzględnienia prawa skarżącej do poszanowania jej życia rodzinnego.

Navalnyy i Gunko przeciwko Rosji

 

Aleksey Navalnyy poddany poniżającemu traktowaniu w czasie protestów opozycji w 2012 r. – wyrok ETPC z 10.11.2020 r. w sprawie Navalnyy i Gunko przeciwko Rosji (skarga nr 75186/12);

Sprawa dotyczyła zatrzymania dwóch protestujących na Placu Błotnym w maju 2012 r. podczas wiecu politycznego zakończonego całonocnym zatrzymaniem na komisariacie policji oraz wymierzeniem kary za wykroczenie – nieprzestrzeganie zgodnych z prawem poleceń funkcjonariuszy policji. Jeden z protestujących, Aleksey Navalnyy, zarzucał w szczególności, że policja użyła nadmiernej siły fizycznej w czasie zatrzymania. Protesty opozycji z maja 2012 r. i wynikające z nich zakłócenia w centrum Moskwy były przedmiotem wcześniejszych kilku spraw, którymi zajmował się Europejski Trybunał Praw Człowieka.

W dzisiejszym wyroku – jednomyślnie:

Naruszenie art. 3 (zakaz nieludzkiego lub poniżającego traktowania) Konwencji w stosunku do pana Navalnego;

Naruszenie art. 5 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji;

Naruszenie art. 6 ust. 1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) w zakresie rzetelności postępowania w sprawach o wykroczenia przeciwko obu skarżącym;

Naruszenie art. 11 (wolność zgromadzeń) w stosunku do obu skarżących.

Trybunał uznał, że pan Navalnyy został poddany poniżającemu traktowaniu z naruszeniem art. 3 Konwencji na podstawie video online pokazującego jego zatrzymanie. Nagranie ujawniło środki przymusu zastosowane przez policjantów – wykręcenie ręki Navalnego skutkującego jego krzykami – co nie było ściśle konieczne do zabrania go na komisariat policji z uwagi na to, że nie stawiał widocznego oporu. W zakresie pozostałych zarzutów, Trybunał uznał, że fakty i podniesione problemy prawne zostały przeanalizowane w innych podobnych sprawach, gdzie stwierdzono naruszenia – nie znalazł więc podstaw do odmiennych wniosków w niniejszej sprawie.

Sabuncu i Inni przeciwko Turcji

 

Naruszenia Konwencji z uwagi na tymczasowe aresztowanie dziennikarzy i menedżerów gazety Cumhuriyet – wyrok ETPC z 10.11.2020 r. w sprawie Sabuncu i Inni przeciwko Turcji (skarga nr 23199/17); jednomyślnie:

Naruszenie art. 5 ust. 1 (prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego) Konwencji;

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji.

Jednomyślnie:

Brak naruszenia art. 5 ust. 4 (prawo odwołania się do sądu w celu ustalenia bezzwłocznie przez sąd legalności pozbawienia wolności) Konwencji.

Większością:

Brak naruszenia art. 18 (granice stosowania ograniczeń praw) Konwencji.

Sprawa dotyczyła zastosowania i przedłużania tymczasowego aresztowania wobec skarżących z uwagi na stanowisko redakcyjne zajęte w dzienniku Cumhuriyet w ich artykułach i postach w mediach społecznościowych krytykujące politykę rządu.

Trybunał uznał w szczególności, że:

- postanowienia sądów krajowych o zastosowaniu i przedłużaniu aresztów skarżących zostały oparte na podejrzeniu, które nie wypełniło wymaganego poziomu racjonalności;

- działania, za które skarżący zostali uznani karnie odpowiedzialni znajdowały się w zakresie publicznej debaty na temat faktów i zdarzeń, które były już znane, wiązały się z wykonywaniem wolności konwencyjnych i nie wspierały ani zachęcały do używania przemocy w sferze politycznej ani nie wykazywały jakiejkolwiek woli skarżących do przyczynienia się do nielegalnych celów organizacji terrorystycznych, a mianowicie użycia przemocy i terroru w celach politycznych;

- tymczasowe aresztowanie skarżących w kontekście postępowania karnego przeciwko nim za przestępstwa zagrożone surową karą i bezpośrednio związane z ich pracą dziennikarską doprowadziły do faktycznego i skutecznego ograniczenia i stanowiły ingerencję w wykonywanie ich prawa do wolności wypowiedzi;

- ingerencja w wykonywanie prawa skarżących do wolności wypowiedzi nie była przewidziana prawem, ponieważ art. 100 tureckiego kodeksu postępowania karnego wymagał istnienia faktycznie dowodów uzasadniających silne podejrzenie, że dana osoba popełniła czyn zabroniony, co nie miało miejsca w niniejszej sprawie.

Neagu przeciwko Rumunii

 

Wymaganie od osadzonego udowodnienia zmiany religii w celu uzyskania zezwolenia na praktykowanie tej religii stanowi naruszenie Konwencji – wyrok ETPC z 10.11.2020 r. w sprawie Neagu przeciwko Rumunii (skarga nr 21969/15); większością głosów:

Naruszenie art. 9 (prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania) Konwencji.

Sprawa dotyczyła osadzonego, który przeszedł na Islam w zakładzie karnym. Skarżył się na odmowę przez rumuńskie władze zapewnienia mu potraw wolnych od wieprzowiny zgodnie z nakazami jego religii dopóki nie dostarczy dowodu, że przeszedł na tą religię

Trybunał uznał, że biorąc pod uwagę przepisy wprowadzone przez Ministerstwo Sprawiedliwości wymagające m.in. pisemnego dowodu zmiany religii, która miała miejsce w toku osadzenia, władze krajowe naruszyły rzetelną równowagę, która powinna być wyważona między interesami zakładu karnego i innych osadzonych oraz indywidualnym interesem danego osadzonego.

Trybunał również wyjaśnił, że nie przekonały go twierdzenia, że wnioski skarżącego o zapewnienie mu wyżywienia zgodnego z jego religią mogło spowodować problemy w administrowaniu zakładem karnym ani też że mogłyby mieć negatywny wpływ na diety proponowane innym więźniom.

Podobny wyrok zapadł w sprawie Saran przeciwko Rumunii (skarga nr 65993/16). 

Tkachenko przeciwko Rosji

 

Skarżący zostali pozbawieni ich prawa do własności naruszonego procedurą wywłaszczeniową przewidzianą przez rosyjskie praw – wyrok ETPC z 10.11.2020 r. w sprawie Tkachenko przeciwko Rosji (skarga nr 28046/05); jednomyślnie:

Naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 (ochrona własności) Konwencji.

Sprawa dotyczyła procedury wywłaszczeniowej w stosunku do domu skarżących, który znajdował się na działce należącej do miasta. Miasto zdecydowało się na wynajęcie tej działki prywatnemu przedsiębiorcy celem budowy bloku mieszkalnego. Przedsiębiorca wytoczył postępowanie przeciwko skarżącym żądając pozbawienia ich prawa własności. Jego powództwo zostało uwzględnione przez sądy krajowe.

Trybunał uznał, że ingerencja w prawo skarżących do korzystania z ich własności nie była zgodne z warunkami przewidzianymi przez rosyjskie prawo. Po pierwsze, procedura przewidziana kodeksem cywilnym w zakresie wywłaszczenia miała na celu zapewnienie wywłaszczanym gwarancji, których jednak nie udzielono. Po drugie, sądy rejonowe odniosły się do art. 239 kodeksu cywilnego przy uwzględnieniu powództwa przedsiębiorcy pozbawienia skarżących prawa do własności, pomimo że ten artykuł pozwalał na składanie takich pozwów tylko lokalnym władzom.

Balaskas przeciwko Grecji

Skazanie dziennikarza za krytyczny artykuł miejscowego dyrektora stanowiło naruszenie Konwencji – wyrok ETPC z 5.11.2020 r. w sprawie Balaskas przeciwko Grecji (skarga nr 73087/17); jednomyślnie:

Naruszenie art. 10 (wolność wypowiedzi) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi dziennikarza na jego skazanie po napisaniu przez niego artykułu krytykującego dyrektora lokalnej szkoły wyższej za opublikowanie poglądu na jego blogu, że masowe wystąpienia studentów w 1973 r. były „ostatecznym kłamstwem”. W swoim artykule dziennikarz, piszący dla dziennika Lesbos, opisał dyrektora jak „neonazistę” oraz „teoretyka Złotego Zmierzchu”.

Trybunał uznał w szczególności, że greckie sądy nie wyważyły odpowiednie prawa dziennikarza do wolności wypowiedzi przeciwko prawu dyrektora do poszanowania jego życia prywatnego, biorąc pod uwagę zasady wyrażone w orzecznictwie Trybunału w tego typu sprawach.

W szczególności, sądy nie wzięły pod uwagę faktu, że artykuł przyczyniał się do debaty w sprawie o interesie publicznym, dyrektor był funkcjonariuszem publicznym, który przyciągał zainteresowanie do swoich poglądów politycznych na swoim blogu i powinien być bardziej tolerancyjny na krytykę oraz że skarżący zwrócił uwagę na wcześniejsze artykuły dyrektora opublikowane dla Aryjskiej Rasy i Narodowego Socjalizmu jako faktyczna podstawa wspierająca wyrażenia użyte w tym artykule. Dodatkowo, sądy uznały artykuł za obraźliwy bez wzięcia pod uwagę ogólnego kontekstu oraz potencjału wzbudzania kontrowersji ani języka mimo że żrącego to jednak nie prowadzącego do osobistego ataku na dyrektora.

Ćwik przeciwko Polsce

Dopuszczenie dowodów otrzymanych w wyniku złego traktowania stanowiło naruszenie Konwencji – wyrok ETPC z 5.11.2020 r. w sprawie Ćwik przeciwko Polsce (skarga nr 31454/10); 5 głosami do 2:

Naruszenie art. 6 ust.1 (prawo do rzetelnego procesu sądowego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła skargi pana Ćwika, że postępowanie przeciwko niemu w sprawie przemytu narkotyków było nierzetelne. Zarzucał że sądy dopuściły zeznania osób trzecich, które zostały uzyskane w wyniku tortur przez członków gangu.

Trybunał uznał, że sądy krajowe zajmując się sprawą skarżącego nie pozostawiły miejsca na wątpliwości, że przedmiotowe oświadczenia zostały w wyniku złego traktowania zakazanego przez art. 3 Konwencji. Sądy jednak zaakceptowały użycie dowodu z takich zeznań by skazać skarżącego, co stanowiło naruszenie absolutnego zakazu złego traktowania wyrażonego w art. 3 Konwencji oraz bez wzięcia pod uwagę skutków z perspektywy rzetelności procesu pod art. 6 ust. 1 Konwencji.

Trybunał powtórzył zasadę, że dopuszczenie dowodu z zeznań uzyskanych w wyniku tortur albo złego traktowania zakazanego przez art. 3 Konwencji wpływa na postępowanie jako całe i czyni je nierzetelnym. To jest pierwsza sprawa, w której Trybunał zastosował tą regułę w odniesieniu do dowodów uzyskanych w wyniku złego traktowania przez osoby prywatne. Wszystkie poprzednie sprawy dotyczyły dowodów uzyskanych w wyniku złego traktowania przez funkcjonariuszy.

Doroż przeciwko Polsce

 W dniu 29 października 2020 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka (Trybunał) wydał wyrok ETPC z 29.10.2020 r. w sprawie Doroż przeciwko Polsce (skarga nr 71205/11); jednomyślnie:

naruszenie art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) Konwencji.

Sprawa dotyczyła przeszukania domu skarżącego w związku z nielegalnym rozpowszechnianiem ulotek zawierających informacje o wynagrodzeniu burmistrza Dąbrowy Tarnowskiej oraz jego zdjęcie. Były one rozniesione w trzech miejscowościach. Policja za zgodą prokuratora przeprowadziła przeszukanie. Nie znaleziono jednak ani ulotek ani żadnych innych dowodów. Sąd oddalił zażalenie skarżącego na postanowienie o przeszukaniu uznając, że przeszukanie było zgodne z prawem i uzasadnione - był to jedyny sposób sprawdzenia, czy skarżący posiadał rozprowadzane ulotki.

Skarżący zarzucał, że przeszukanie jego mieszkania nie było ani proporcjonalne, ani konieczne, (prawo krajowe nie zabrania posiadania ulotek, a informacje w nich zawarte znajdowały się w domenie publicznej).

Trybunał odnotował fakt, że skarżący nie był oskarżony ani podejrzewany o popełnienie żadnego przestępstwa. Czynności wyjaśniające, w tym przeszukanie, przeprowadzone zostały w związku z wykroczeniem bezprawnego rozpowszechniania ulotek. Co zaskakujące, w niniejszej sprawie policja otrzymała od prokuratora nakaz przeszukania wskazując na informację, że skarżący może posiadać ulotki.

Trybunał zbadał treść i zakres postanowienia o przeszukaniu. W konsekwencji uznał, że zgoda prokuratora na przeszukanie wyrażona w postanowieniu miała szeroki zakres odnoszący się do zabezpieczenia materiału dowodowego - „ulotek z informacją o wynagrodzeniu burmistrza i jego zdjęciem”. Zabrało w nakazie przeszukania wskazania przyczyn znajdowania się w posiadaniu przedmiotowych materiałów przez skarżącego, zwłaszcza że same ulotki nie były nielegalne. Nie wskazywały na to żadne dowody w sprawie. Jednocześnie, brak uprzedniej zgody sądu nie został w wystarczającym stopniu zrównoważony dostępnością kontroli sądowej ex post facto. Sąd bowiem nie dokonał oceny, czy prokurator posiadał „odpowiednie” i „wystarczające” powody wydania postanowienia o przeszukaniu mieszkania skarżącego. Kontrola ograniczona do stwierdzenia, że nakaz został wydany zgodnie z prawem i był uzasadniony nie mogła uwzględnić ważenia sprzecznych interesów w przedmiotowej sprawie. Należało bowiem wziąć pod uwagę, że ulotki zawierały publicznie dostępne informacje dotyczące wybranego w wyborach urzędnika. Ponadto władze nie wskazywały, że posiadanie tych ulotek może stanowić jakiekolwiek przestępstwo. W konsekwencji, przeszukanie domu skarżącego nie było uzasadnione „odpowiednimi” i „wystarczającymi” powodami.

Podsumowując: z uwagi na to, że przeszukanie mieszkania skarżącego nastąpiło w związku z wykroczeniem popełnionym przez osobę trzecią, zostało ono przeprowadzone bez odpowiedniej i wystarczającej podstawy i nie było proporcjonalne do zamierzonych, zgodnych z prawem celów. Nie było to zatem „konieczne w społeczeństwie demokratycznym”.